Nas xornadas “Euskara á ezkara” organizadas en Elgoibar levo tatuada unha desas frases inspiradoras de Harkaitz Cano –outra máis– na tempa.“Cando vai desaparecer realmente o eúscaro? Cando todos os falantes desaparecen, ou cando só queda un?”. Ese único non poderá falar en eúscaro con ninguén, só vivirá o eúscaro en poemas e cancións que recitará para si mesmo, pero hai unha lingua viva nesas condicións?

Desde aquel día imaxínome como sería o último vascoparlante. Cal sería. Unha avoa de Idiazabal? Un adolescente de Santurtzi que tras perder aos seus pais, a última parella euskaldun, nun accidente, quedouse só? Un actor que vive nunha casa oculta de Maule e que non tivo noticia da desaparición do eúscaro porque se fortificou hai cinco anos en busca de inspiración para a súa última obra? Ou imaxinade que o último falante é un que non ten conciencia da situación do eúscaro, o único que non esqueceu os poucos que aprendeu na escola. Que faría con todo o peso dunha concepción da lingua, da cultura e do mundo que se encarna nel, pero que non lle esperta ningún interese especial?

Cumpríronse todos os prognósticos da morte do eúscaro. A xente aburriuse de pedir medidas concretas ás autoridades, e as activacións lingüísticas na rúa fallaron. A Euskaraldia ofrecéuselle unha praza en Vitoria-Gasteiz, iso si, porque foi a única que conseguiu alargar algúns anos máis a vida da lingua. Pero, bo, despois veu a rebelión de Ahobizi e… o resto xa o sabedes. Agora hai máis ikurriñas nas rúas que nunca. Os nomes dos lugares en inglés, o castelán xa pasou a ser a segunda lingua en Euskal Herria. Os americanos volveron cómodos e –dunha vez por todas– sen complexos lingüísticos de Idaho e Miami, e agora chámase Little Boise Bilbao. O último vasco é admirado pola sociedade, pero o Goberno púxolle escoltas, porque acaba de comezar os trámites para declaralo patrimonio histórico, e, por suposto, aí xorden as reticencias. Compite co último piñeiro de Bizkaia e co último metro cadrado sen militarizar das Bardenas.

Fixéronse documentais e películas sobre o último vasco parlante; as salas do SSIFF sempre se enchen até arriba, aínda que ninguén entenda nin unha palabra, xa que ninguén pode subtitularse. O morbo é grande, pero é curioso, a ninguén se lle pasa pola cabeza aprender eúscaro. Gústalles máis a sonoridad da lingua morta, o único que mencionan á saída da sala; varios columnistas escribiron que estar mortos embelece; finalmente, o eúscaro está no seu sitio: no mundo das lendas, das flores solares e das bruxas.

O último vascoparlante vai á cama cun sorriso, contento coa súa dose habitual de protagonismo. E ten claro que non a compartirá con ninguén.