Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Protexendo as sementes de África

  • O Condado de Migori, no oeste de Kenia, estaba ocupado por grupos de agricultores locais. Hoxe en día, no camiño cara ao modelo de agricultura ecolóxica e a soberanía alimentaria, aparecen novos grupos, creando e intercambiando sementes indíxenas. Os seus antepasados partiron da sabedoría cultivada e das riquezas admirables herdadas ao longo dos séculos. Coidan a fertilidade da terra e crean alimentos saudables para cambiar as mentalidades imperantes no ámbito da política.
Odhiambo George, matunda marbungu bat eskuan duela. Argazkia: Oskar Epelde

30 de outubro de 2018
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

A pesar de que no grupo Mulo fundáronse 25 agricultores dira.Taldea fai 2 anos, son moitos os que se lles achegan polo seu labor na promoción da accesibilidade e intercambio de sementes indíxenas. “Monsanto, Waneka Fund, Nuru, Apolo... Queremos sacar aos campesiños dese modelo para que se sumen a nós, xa que as sementes destas multinacionais están envelenadas”, afirma George Opengo, coordinador do grupo Mulo.

Contan historias sorprendentes. Antigamente as persoas morrían aos 120 anos e agora aos 50 ou 60. Queren manter o cultivo dos seus antepasados, plantar vellas variedades de sementes e conseguir comida saudable.

Cultivan hortalizas e froitas variadas en hortas dun terzo de acre –4.046,856 m²–. Okuera é un membro do grupo Oluoch que recupera tomates indíxenas e está a crear sementes. Coma se quixese mostrar a súa saúde corre a todas partes. As grandes plantacións de azucre que se implantaron na década de 1980 destruíron dous terzos dos bosques autóctonos, entre eles as terras de Okuera. Pero segue na horticultura, aínda que sexa alén do límite da plantación de azucre e semicerrado. A variedade de tomate da zona ademais de ser moi doce, é moi resistente a secas e enfermidades, e Okuera di que se vive durante moitos anos. Cando un tomate cae ao solo, prodúcese por si só e aos poucos as plantas de tomate expándense. O compost elaborado con excrementos de animais é tamén un material para mellorar a fertilidade, así como plantas medicinais necesarias para a xestión de bacterias e fungos. Volveu a correr polo horto para ensinarnos cales son esas herbas.

Foto: Oskar Epelde

Evelyn Okoth aprendeu a protexer a horticultura grazas a el e ao intercambio en grupo. Como o tomate indíxena, en dholuo dise que as verduras como o aloth apoth (sopa africana), o mto, o boo ou o dek son moi duras e duradeiras. Okoth tamén plantou Osuga no horto do terzo de acre xunto á súa casa. Osuga é un ingrediente acedo para cociñar, pero moi nutritivo. A Organización Mundial da Saúde (OMS) recomendouno para as persoas dos países afectados polos virus. O chamado Dek ten ferro, moi axeitado para quen padecen anemia e para non reanimar o envellecemento. Evelyn Okoth aprendeu de todo no equipo e “cal é a herba que pode aproveitar para coidar a saúde das galiñas do caserío”. Xunto co Aloe beira dáselles mesturados en auga para evitar infeccións e mesturados de millo e peixe para comer. As galiñas están soltas, salvo unha, “A nai é preguizosa e perde nenos” di Okoth. Colocan decenas de ovos e reprodúcense facilmente, por unha banda e por outro, danlle materia prima para facer compost. O horto, segundo Okothi, sempre ten a man comida infantil e, aos poucos, tamén lle axuda no aspecto financeiro. Aínda que non tivese o diñeiro, polo menos tería comida.

“Se te afás a utilizar sementes indíxenas, as de Monsanto nunca as quererás”, di George Odhiambo, compañeiro de equipo. Non teñen dúbidas de que a súa saúde é mellor que a dos usuarios do sistema Monsanto, e por iso din que a súa produción cada vez está máis demandada no mercado.

Odhiambo realizou un estudo baseado no cultivo da froita indíxena marbungu. O marbungu que acaba de traballar no horto buscou e recollido as raíces nos escasos bosques que quedan vivos. Construíu unha estrutura de tezas para que as plantas suban e ábranse. Segundo Odhiambo, estas plantas viven durante 20 anos e dan de forma continua unha froita especialmente doce. O resto do grupo tamén está á espera das sementes de marbungu que creará Odhiambo. Está a discutirse a creación dunha economía de grupo ao redor desta froita.

Tamén se pretende protexer ás árbores indíxenas en perigo de extinción. O Soko que Odhiambo garda xunto á súa casa, por exemplo , é un medicamento eficaz para os problemas do ventre, tamén para as enfermidades dos animais, e ademais é unha madeira dura para facer mobles.

No caserío de Dorkas Awuor cóidase da árbore chamada moringa. Está a piques de desaparecer, aínda que serve para curar a diabetes e o cancro.

Na foto central, a pequena froita Nyamtonglo, que contén todas as vitaminas. Foto: Oskar Epelde

No camiño da soberanía alimentaria, di Dorkas Awuor, os beneficios tradúcense na economía do horto e como en casa sempre temos a comida gardada, nunca temos medo á fame. “Podes dar o que sobra aos que o necesitan, vendelo no mercado ou repartilo entre os teus amigos”, engadiu Teresa Atieno. Cada ano recollen dúas colleitas de millo. En casa gardan o millo, a faba e o resto. Os antigos celeiros, situados xunto ás súas casas, xa non se utilizan para que as sementes non se envenenen polo modelo agrícola sometido ás multinacionais.

En realidade contando acontecementos incribles dituzte.Adibidez, que o abono de Monsanto atrae a mala herba strigga weed, o que prexudica a fertilidade da terra cando se sementa o millo. Iso é o que di Ismael Odari, membro do grupo Mulo. Pola contra, utilizando o compost preparado con excrementos de galiñas e vacas, explicounos que estas herbas non se infectan e que o millo crece máis forte. Odari ten tres vacas de leite e, grazas á súa nutrida alimentación animal, danlle moito leite e repártea na escola do pobo. A choiva acaba de chegar e a terra está preparada para sementar millo. Ademais, produce batata, casaba, cabaza e verduras da terra nun terzo de acre.

Dick, de 38 anos, é membro do equipo Olela Mulo e coordinador nacional da liga de Agricultores de Kenia (Peasants League), onde actualmente traballa. A liga constituíuse en 2014 entre varios equipos para denunciar a reunión da Organización Mundial do Comercio (OMC) en Nairobi para dar acceso ás sementes transxénicas. O horto de Dick Olela é realmente exemplar. No futuro queren crear escolas de ecoloxía baseadas na agricultura e queren demostrar que os coñecementos están ao alcance de todo o mundo. Olela mira á choiva para decidir que e cando plantará no horto. Algunhas variedades de millo indíxenas necesitan máis ou menos tempo e auga que outras, pero as verduras indíxenas tamén as introducen con choivas longas e curtas. A planta de Amaranthus atópase no centro da horta, xa que é moi nutritiva para facer chapatías ou muelas. Só compra azucre e aceite de cando en vez. A diversidade da horta tamén axuda a manter a terra e o horto é máis duro para facer fronte ás secas. Tamén crece a árbore indíxena Atuno, a árbore dura, as variedades indíxenas da acacia, algunhas variedades de herba en perigo de extinción que son admirables para a saúde dos animais. O caserío fornécese alimentos e medicamentos. Por exemplo , ten un tipo de romeu chamado dholuoon dalasin para curar a pneumonía e as enfermidades pulmonares. Tamén contén unha froita moi antiga, moi difícil de atopar na actualidade, chamada nyamtonglo, de cor amarela e que contén todo tipo de vitaminas.

Á esquerda , Olela Dick, coordinadora nacional da OPE Kenia Peansants. Está a mostrarse a
variedade autóctona do millo. Foto: Oskar Epelde

De face aos próximos anos, os grupos de agricultores pretenden pór en valor as producións e na actualidade están a elaborar un plan estratéxico para dous ou tres anos. O aloe beira, por exemplo, sábese que se pode utilizar para moitas cousas, para mellorar a pel e as manchas, “así como para mellorar a fertilidade de homes e mulleres”, di Olela. Outra herba serve para superar a febre amarela, hai que masticar o talo da cana. A lista é interminable no medio dun macho de macho cabrío. Xunto a unha vella higuera, Olela coida tamén a un singular trepador rosado que dá follas solitarias en forma de corazón. Segundo as súas propias palabras, esta planta protexe todos os ingredientes presentes en todas as demais hortalizas. En dholués din ndemra.


Interésache pola canle: Landareak
Zuhaitz landaketa: mozketa masiboak egin ahal izateko jukutria “berdea”

Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]


2025-03-19 | Elhuyar
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko liken eta goroldioetan

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]


2025-03-17 | Jakoba Errekondo
Magnolian kakalardoa polen-mamitan

Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.


2025-03-17 | Garazi Zabaleta
Giberri gazta
“Gaztetatik ditugu ahuntzak, honetatik bizitzeko apustua egin nahi dugu orain”

Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]


Kutixi edo mokadu, guztion ahotarako

Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.


2025-03-10 | ARGIA
Badator Bizi Baratzea Orria, ARGIAren aldizkari berri eta berezia

Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]


2025-03-10 | Jakoba Errekondo
Loratu ala hil. Loratu eta hil

Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.


2025-03-10 | Garazi Zabaleta
Bordaxaki
Euskal txerriak hazteko eta eraldatzeko proiektu txikia Nafarroako Pirinioan

Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]


Zata arrunta
Ahuntzak gustuko omen dituen gautxoria

Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]


Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


Engainuaren eredu

Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]


2025-03-03 | Garazi Zabaleta
Amillubi
Lanerako, proiektua zabaltzeko eta komunitatea egiteko auzo(p)lanak

Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]


2025-03-03 | Jakoba Errekondo
Zakilixuten potroximela

Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.


Txikori-belarra udaberrian

Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.


Lizarrako kultur teknikari izateko nahitaezkoa da euskara Administrazio Auzitegiaren arabera

Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.


Eguneraketa berriak daude