En que están a cambiar as nosas partes vellas?
A transformación dáse principalmente no modelo comercial. Na rúa Mercadores [Pamplona] hai un Burger King. Cando Starbucks estea de acordo acabouse. Cando se perden as tendas de sempre, os bares de sempre, perdemos o consumo de sempre e cando veñen as grandes empresas, empezamos a perder a personalidade. Podes estar nun McDonalds en Pamplona, San Sebastián ou Tokio. Iso é a globalización. A identidade está a perderse nas formas de consumo, non nos monumentos, nin nas rúas.

Nas xornadas presentáronse como campos de batalla as zonas antigas. Nela conflúen a historia e a identidade, pero tamén a presión do turismo e os proxectos urbanísticos.
Creo que polo momento non chegou a Pamplona esa alegre batalla. Aquí non pasa o de San Sebastián, onde están en guerra cos pisos turísticos e os nativos están a ser expulsados da Parte Vella. A Parte Vella de San Sebastián parece Eurodisney, todo cheo de turistas, e vai perdendo o seu ton. Creo que en Pamplona aínda non pasa iso, porque no concello están a adiantarse para evitar iso. Non chegamos a ese punto. Imos chegar ou non? Quen sabe.

E si xa é demasiado tarde?
Si, iso é buscar o equilibrio. Por unha banda, é bo que a xente veña á cidade, porque move a economía e o consumo, e crea emprego. Pero, onde empeza a perder a nosa identidade? Onde está ese punto?

É posible o equilibrio?Isto é
bastante utópico: unha vez visto o negocio, os interesados empezan a xogar á grande, e ao final chega un punto no que mira cara atrás e di: “Foime das mans”. É difícil atopar ese punto de equilibrio.

Os veciños da Zona vella de Pamplona/Iruña comezaron a protestar pola subida dos pisos turísticos da cidade. Tamén está o proxecto do gran hostel de Unzu-ko. É
certo que hai puntos quentes, como a rúa Estafeta, e que nos últimos anos aumentaron os pisos turísticos: houbo un Kriston Boom, pero aínda non chegou a expulsar aos veciños, como en Madrid: veu unha axencia, comprou todo o edificio e expulsou aos veciños.

Pero os prezos dos alugueres van en aumento.
Si, pero non sei si é o efecto dos pisos turísticos ou que imos de novo a unha burbulla. É verdade que se instalaron moitos pisos turísticos e hoteis, pero creo que avanzamos, previmos o que poida vir. Pero é certo que os veciños se queixan.

Hai turismo que non inflúa na vida dos aldeáns?
Hai que tentar vender a nosa cabeza como somos. Hai un movemento de slow tours que pon en valor a vida local: coñecer as cidades e os pobos pequenos dunha maneira tranquila, mesturarse coa xente, coñecer os costumes e o idioma dos seus habitantes... Nace en Italia, na paradigma do turismo, como un movemento contrario. Ese é un punto de partida, e en Navarra temos a oportunidade de facelo, coas casas rurais, cos pobos pequenos, co eúscaro e coa nosa cultura. Ese sería o modelo. O contrario: Sanfermines.

Por que?
Escapóusenos das mans. Quizá agora xa empezamos a cambiar de punto de vista, pero diría que nos últimos dez anos foinos das mans. Na oficina de turismo vimos que negocio está construído durante os sanfermines, sobre todo por parte das axencias externas. Creo que perderon a súa esencia eterna.

Alguén dirá que non hai turismo tranquilo, que non hai que incentivar a chegada de turistas, nin nun modelo nin noutro.

Na miña casa hai alguén que o cree así. Pero nós tamén somos turistas, e cando imos a outro sitio gústanos estar a gusto, non ser vistos mal. Tamén deberiamos facer sentir aos que veñen á nosa casa, por empatía.

Como se conta unha cidade?
Debes crer na túa historia, conquistarche, á fin e ao cabo, es ti o apóstolo da túa cidade. Se non o coñeces, se non vives e sentes, é bastante difícil contalo. A min non me gustan os turismos típicos, e nunca conto as contas de Sanfermin, prefiro contar a historia da cidade. A miúdo os visitantes din: “Non sabía que Pamplona tivese 2.000 anos”. A nosa historia e o noso patrimonio son moi descoñecidos, e iso tamén é significativo.

En Navarra, que se conta, tamén inflúe politicamente.
Si, aquí, por exemplo, utilízase a conquista ou a anexión, ese é o campo de batalla. Eu sempre digo conquista, porque así foi: tes que tentar ser neutral, pero dicir a verdade. Hai moitas maneiras de contar a cidade e cada un ten a súa visión, a historia é moi flexible. E hai de todo entre nós.

En que cambiou o turismo?
A globalización inflúe, porque se perde a personalidade. Por outra banda, Internet:antes de ir a calquera sitio, entramos nas páxinas web e vémolo todo. A miña tía di: “Para que viaxar si vin a Rueiros viaxeiros?” Perdemos a opción de sorpresa.