Que pasou nos dous últimos anos: empezar a xogar e ao final ter que tomarse o xogo en serio?

Si, iso é. Traballei en teatro toda a miña vida, desde hai oito anos. Pero hai dous anos decidín que quería facer algo máis, que quería facerme un reto, porque estaba moi cómodo na escola de teatro da ikastola e inscribinme na TAE [Taller de Artes Escénicas de Donostia]. O curso comezou en outubro e en novembro chamáronme para facer Supertxope.

É demasiado dicir que Supertxope cambiouche a vida?

Si [risas]. Non, cambioume. Cambioume a vida porque de súpeto estaba nunha situación que non previra, todo o mundo quería saber de min… A verdade é que nesa época tiña unha vida dobre.

Que pensaba a xente, que era realmente Supertxope?

Si, que o personaxe era certo. De feito, é un moi bo eloxio, porque iso significa que as cousas se fixeron ben, que era crible, e as mensaxes foron moi positivos…

Pero?

Con Supertxopera pasei que se crearon as expectativas, que a xente creu e pensou que ese era o meu humor, cheo de referencias, e eu teño outro estilo.

Vinche actuar, pero sobre todo vinche facer humor. Tamén gustaríache facer fóra de aí?

Gustaríame facelo todo. O drama tamén é moi bonito, ten outros matices, ten outro ritmo e é moi interesante. O humor é outra cousa.

Sentes especialmente cómodo no humor?

Sinto máis cómodo no drama. Si, porque me identifico máis cos personaxes, son sentimentos máis universais: todos sabemos o que é a tristeza, todos sabemos o que son eses sentimentos complexos, e o humor é moi persoal, e ademais vai dirixido a un público moi concreto.

A quen?

As mulleres.

Hai moita xente.

A metade da xente.

E por que a eles?

Porque eu son muller.

Pero non todas as mulleres serán como ti…

Non, ten vostede razón. Pero por unha vez, para que nós tamén sexamos protagonistas e para darnos a nosa perspectiva. Ao mesmo tempo, eu non dou a perspectiva de todas as mulleres, eu dou a miña.

Cando fixeches o teu primeiro monólogo?

Sardiñerrian [na festa da Confraría de Sardiñeras de Donostia]. Hai dous anos. A revolución dos ouriños.

Diría que hai un fito: deixar de facer personaxes e empezar a facer monólogos desde o teu.

Apertei un pouco a cabeza. Era algo que nunca fixera: falar desde min. Na reunión de Sardiñeron mencionamos que queriamos facer unha gala, a ver quen estaba disposto a presentala, e dixéronme si animaríame a facer un monólogo. Dixen: por que non? Tiña claro que quería falar dos ouriños.

Por que?

Porque creo que é un bo exemplo para explicar como se sitúa a sociedade na miña opinión: esa distinción home-muller, esa distinción público-privada, e tamén esa dominación de corpos. Creo que é algo moi visual, o que fixemos todos, e ademais é unha situación que na nosa teoría de espazos festivos dásenos neses espazos igualitarios e feministas.

E como foi o monólogo?

Foi moi ben, moi bonito. Estaba moi nervioso e asustado, pois era a primeira vez que dicía algo que producira no meu nome. Si tes ese apoio co personaxe: o personaxe dio, non ti. Á fin e ao cabo, os monólogos tamén son unha forma de interpretar, porque eu podo estar aquí dunha maneira e de súpeto subir ao escenario e cambiar á enerxía que quero, pero é certo que falei no meu nome. A xente sentiu moi identificada. Pasáronllo ben, rían, e ese é o obxectivo en si mesmo, aínda que estou a aprender que non é o obxectivo principal. Ademais, serviu para expor un debate. Un díxome: “Eu loitei por pór máis WC, e agora déchesme argumentos”. A través do humor, as cousas entran máis facilmente.

Que foi exactamente o que criticou?

Por unha banda, o número. Este ano as cousas cambiaron, pero naquela época os homes tiñan catro lugares nos que ouriñar. E logo criticé, sobre todo, a separación entre o público e o privado. Tamén para ouriñar na rúa –sei que non é axeitado–, pero tamén para facelo na rúa, nós, como mulleres, non podemos mostrar o noso corpo, porque é unha provocación ou porque nos dixeron que debemos ter coidado de non magoarnos, pois estamos máis cortados. Non é só unha cuestión de número, senón de subordinación.

Nos últimos tempos, un monólogo espertou unha gran expectación: Nanette de Hannah Gadsby. Non o viu vostede? Que lle pareceu?

Marabilloso.

Que che gustou?

Todo. El. A súa onda. E, por suposto, o que di. Ao principio do seu monólogo di que deixará o humor, e iso faiche pensar moitas cousas. Eu non creo que haxa que deixar o humor, pero en nome do humor non hai que repartir as cousas, pódese usar o humor para facer unha crítica durísima. E Gadsby faio. Reparte madeira, pero se aprende moito, é moi bo. Quedei estupefacto. Vina dez veces.

Como gordo e lesbiana, Gadsby di que se riu de si mesmo para poder falar despois.

Desde que o vin, moitas veces pensei que fago eu, sobre todo nos monólogos do meu corpo. Despois de ver a Nanette, cambiei o final do meu monólogo sobre o meu corpo. Estou a cambiar. Ao final, o humor tamén ten a súa hexemonía, e son poucos os que fan humor crítico. Pero poida que sexa unha estratexia para despistarme: empezo a rirme de min mesmo, e logo, a rirme. Acepto rirvos de min, pero non esquezamos a realidade. Quizá, detrás da risa, eu teño un trauma.

O humor non debería ser unha forma de tranquilizar ao público, senón unha maneira de incomodar ao público?

Ás veces, cando rimos, parece que se nos esquece a realidade, créase un mundo utópico, todo está ben, todos estamos a falar ao mesmo nivel, pero non é así. Cando eu deixo isto, volvo á miña vida e non resolvín o meu problema. Por iso pareceume tan inspiradora esta Hannah Gadsby. Quizá a xente ten que sentirse ás veces incómoda, como eu síntome incómoda. Así o comprenderán e empatizarán co que sentimos, sexa muller, bollera, gordo… Como di Gadsby, iso non é neutro. O seu monólogo serviume para reflexionar máis sobre min mesmo e preguntarme: que quero dicir realmente? Para que o fago, para que a xente se ría, ou quero facer unha crítica real? Cal é o meu obxectivo? Desde este punto de vista reformulei os monólogos. Quizá siga dicindo o mesmo de momento, pero a intención é outra.

Xa non é facer rir?

Si, iso tamén, porque a través da risa conectas coa xente, e a min gustoume escoitar a un monólogo sobre a obesidade cando era máis nova. Dese modo daríame conta de que non estaba só ou sentía que non era tan raro. E son temas incómodos.

Por que? Quizá porque nos pon en cuestión?

Por suposto. Sen parar. Eu agora púxenme un pouco crítico co da obesidade e lémbrolle á xente: coidado o que dis. Unha amiga miña, unha persoa fraca, díxome que eu incomodouna e díxenlle que o meu obxectivo non era sentirme incómoda por ser delgada, senón sinxelamente facer comprender a miña realidade. Se faiche sentirche incómodo quizá sexa porque reproducimos esa situación coas palabras que utilizamos hoxe en día, pode ser negrura ou moitas outras realidades. Por exemplo, se nós, sendo brancos, probablemente escoitamos a vida dunha persoa negra ou migrante, sentiremos incómodos, porque nos pon en cuestión. Pero ao mesmo tempo é moi positivo.

Agora imos matar. Traballa como enfermeira. Por que o elixiches?

Aínda non souben responder a iso. 18 anos e a necesidade de tomar unha decisión… A carreira era en Donostia, hai razóns deste tipo. Agora quizá non o escollería, ou quizá si. É certo que a enfermaría me ensinou moito. De pequeno sempre dixen que nunca ía traballar nun hospital e agora estou aquí. A volta da vida.

Se tivese que facer un monólogo sobre enfermaría, que destacaría?

[Pausa]. É un traballo moi bonito, pero á vez moi esgotador, porque traballar coas persoas é moi esgotador. Ademais, estas persoas están nunha situación moi sensible, hai que entendelo.

Se fixese un monólogo para as enfermeiras, poríame o humor negro. Moi negro. Por que? Hai que rirse porque vivimos situacións moi duras e non temos tempo para descargalas. Se non, non o sei, referiríame a esa estraña relación jerarquizada entre médicos e enfermeiras, na que o médico é Deus e a enfermeira o seu escravo [risas].

A enfermaría leva o seu coidado no mesmo nome, e creo que hai máis mulleres que homes en iso… Iso tamén mencionarías no monólogo?

Si, sempre está ben introducir a perspectiva de xénero. Ademais, no noso caso, existe unha estreita relación entre as mulleres e o coidado: se non somos boas enfermeiras, non somos boas. Todo o tempo dinme que o meu traballo é a vocación. Pois non. Eu aprendín o meu traballo. Non digo nada pola miña banda, porque se traballas con persoas hai que polo, pero eu traballo porque me pagan. Hai unha cousa así, como a dun mojaro… Pois non. É verdade que son relacións moi estreitas, moi persoais, pero se aprende. Nada máis comezar a carreira, dixéronme: a empatía apréndese. Elaboración. Algunhas delas téñenas de forma natural, pero se pode traballar. Somos mulleres, pero podemos ser coidadoras malas, non é algo instintivo. Eu aprendín a facer o meu traballo e cos anos aprendín a manexar as situacións. Son un desastre na miña vida coa custodia. A miña irmá é mellor coidadora que eu e non estudou enfermaría.

Volveremos ao que é vocación. Terminaches a formación teatral. Como está vostede?

Contento. Foi un final moi bo, montamos unha obra de dúas horas. Aprendín moito, sobre todo de min mesmo. Había un profesor que me rompeu especialmente e necesitaba romper. E agora que?

Iso é. Agora que?

Estiven nos campamentos de mozos feministas facendo un monólogo, e grazas a iso xa recibín algunhas chamadas. Creo que tirarei diso algunhas cousas. Non me considero monologuista, pero por que non? Estou a aprender moito. Despois, gustaríame entrar no mundo do teatro, no teatro tradicional. Un personaxe, un texto. Ese é tamén o reto. A ver que salgue. Mentres tanto, permanecerei no hospital. Iso si que é teatro.