Así se desprende dunha carta do hispanista estadounidense Walter Cook dirixida nesa data ao asesor de arte republicana de Teresa, Josep Gudiol. Recentemente, o historiador Guillem Cañameras atopou catro cartas de amor que a revista Sapiens deu a coñecer en exclusiva. Grazas a estes textos sabemos que, tras o fracaso da sublevación militar do 18 de xullo en Cataluña, Amatller fuxiu a Turín, pasou o verán de 1937 en París, pero o 4 de outubro dese ano xa estaba en San Sebastián e alí quedou até o final da guerra.

Herdeira da empresa de chocolate do seu pai Teresa e da casa Amatller, situada no Passeig de Graza, a casa Amatller é unha obra modernista do arquitecto Josep Puig i Cadafalch, situada xunto á coñecida Casa Batlló de Antoni Gaudí e aberta ao público. Do mesmo xeito que outros 60.000 cataláns, refuxiouse no territorio franquista.

San Sebastián caeu facilmente en mans franquistas en setembro de 1936. A guerra non causou grandes desfeitas nos edificios, pero segundo o diario falanxista Unidade, o 48% dos donostiarras fuxiu da cidade cando os franquistas entraron na mesma. Moitos madrileños e, sobre todo, cataláns fuxiron da zona republicana e dirixíronse entón á capital guipuscoana, onde permaneceron detidos. Antes da República, o lugar de veraneo da familia real converteuse en refuxio da alta burguesía.

Non temos moito detalle da estancia de Teresa Ametller, só que quedou “en casa duns amigos”. Pero a maioría dos que se refuxiaron na zona nacional non eran falanxistas e non tiñan un perfil político concreto. Eran conservadores e católicos, e a súa maior preocupación era o mantemento do status social e político. E que a guerra transcorrese o máis comodamente posible. A maioría das persoas residiron en hoteis como Niza, Biarritz, San Ignacio, Hispano-Americano ou Príncipe de Saboya. Outras moitas nas casas do barrio de Gros, onde se falaba tanto catalán, ao barrio chamábaselle Barceloneta. Nas pastelarías vendían panelletas e nas charcuterías, butifarras.

E na cidade non só coidábase da cultura gastronómica, senón que se publicaban nela as revistas falanxistas A metralladora e Vértice, converténdose así no principal centro cultural dos franquistas durante a guerra. Ao finalizar a guerra, Teresa Amatller e compañía regresaron ás súas casas para renovar a tarefa que deixaran atrás. Pero cando a “floración” de San Sebastián naqueles anos parecía decaer, Franco decidiu pasar os veráns no palacio de Aiete.