En 2011 celebrouse por primeira vez o Encontro de Mozos Falantes de Linguas Minorizadas. Tamén en Vitoria. Desde entón, HIGA non abriu camiño ata que volveu organizarse este ano. A iniciativa non xorde de cero, senón que se trata de varias organizacións. Impulsada polo Servizo de Mocidade e Eúscaro do Concello de Vitoria-Gasteiz, conta co patrocinio do Vicerreitorado de Álava da UPV/EHU e a Cátedra Unesco de Patrimonio Lingüístico Mundial. Por outra banda, Oihaneder Euskararen Etxea está na lista de colaboradores do programa desta semana. A Comisión Académica, pola súa banda, contou co impulso de Garabide, Kontseilua, Soziolinguistika Klusterra, Cátedra Unesco e a Universidade SOAS de Londres.

O director de HIGA, BEÑAT Garaio, explicounos os obxectivos do Encontro: “Quixemos dar aos mozos de Vitoria-Gasteiz a oportunidade de contactar con falantes doutras linguas minoritarias e coñecer experiencias de revitalización da lingua. Doutra banda, quixemos incrementar as actitudes a favor do eúscaro e o emprendizaje entre os mozos de Vitoria-Gasteiz. Ademais, tamén quixemos formar aos mozos emprendedores en sociolingüística e política lingüística”. A estancia en Vitoria-Gasteiz permitiu a todos os participantes “establecer contactos no futuro, intercambiar experiencias de revitalización das linguas e organizar iniciativas de cooperación lingüística”. Neste sentido, HIGA actúa seguindo a filosofía de Garabide.

É o único encontro no mundo

O director de HIGA destacou a motivación dos participantes: “Talvez sentían a necesidade dun encontro deste tipo, ou simplemente querían aproveitar a oportunidade, pero foi unha participación moi activa, o ambiente do encontro moi próximo, e a paixón por facer as cousas a partir de agora é evidente. Hai ganas de traballar polas súas propias linguas neses mozos que serán líderes ou futuros líderes. Os participantes, máis ou menos, teñen responsabilidades nas iniciativas de revitalización das súas linguas, ou están detrás da creación de diferentes proxectos”.

Neste sentido, o encontro HIGA deu pé á ratificación do noso compromiso. Garaio díxonos: “O último día concretamos e asinamos unha serie de compromisos a asumir polas persoas novas como persoas individuais, 22 en total. Se os 65 membros que estabamos alí pasamos das palabras aos feitos, seguro que influirá na revitalización das linguas minorizadas. Os participantes de HIGA deron a coñecer as vitorias da súa comunidade, indicando que a revitalización das linguas é un movemento de pequenas conquistas que se están conseguindo en distintos ámbitos”.

Participaron catorce vascos. Compartiron experiencias con emprendedores de 32 linguas estranxeiras e, en definitiva, melloraron a súa formación, “HIGA axuda a atopar o noso lugar no mundo como comunidade lingüística e a enriquecer a experiencia de revitalizar a nosa lingua co coñecemento da situación das linguas minorizadas do exterior”.

Á vista dos resultados deste segundo encontro de mozos falantes, os participantes fixeron un chamamento para organizar o encontro de forma regular. “Parécenos unha iniciativa única no mundo e é significativo que se organice en Vitoria e en Euskal Herria. En diversas publicacións e foros púxose en valor a singularidade de Vitoria-Gasteiz, xa que socialmente se dan as condicións axeitadas para levar a cabo iniciativas sociais de diversa procedencia e finalidade”. Como é sabido, e entre outras cousas, no ámbito das linguas minorizadas, Oihaneder Euskararen Etxea organiza o ciclo Hitz Adina Mintzo para coñecer as linguas minoritarias, e doutra banda , hai dous anos que o Concello de Vitoria-Gasteiz, xunto con Topagunea e os axentes locais, organizou o Encontro da Diversidade Lingüística de Vitoria-Gasteiz. En canto a isto último, aí está o hashtag #HIGA2020, para que a experiencia teña un seguimento.

Samiano en Finlandia

Teija Kaartokallio (Inari, Finlandia, 1998) veu a Vitoria falando en sami. “No norte de Europa fálase samiano, en Finlandia, Suecia, Noruega e Rusia. Alí están os samios. Temos nove linguas samianas, idiomas, e dentro de cada unha delas, tes os idiomas. Eu veño de Finlandia, onde tres idiomas son samaritanos. Falo un deles, que tamén se fala en Noruega”. En Finlandia hai 4.000 falantes de Sami Norte, mentres que no país hai outros 2.000 falantes. “O noso país chámase Sami, non ten Estado, pero é un país”.

Kaartokallio naceu en Finlandia do Sur, máis aló da zona na que se fala o samiano do norte. “Non estudei en casa. A miña nai tampouco fala moi ben. Con todo, temos familiares no Norte, na zona onde naceu a nai, e sempre fomos a visitar aos familiares. Tamén realizamos dúas viaxes ao ano para visitar aos familiares. Viven a 1.200 quilómetros, pero imos. Eles falan en sami, falan sempre en sami, e xa ouvín falar. Doutra banda, vivín alí durante un ano, e alí aprendín a verdade, a dor”. Até entón, Caartocallio crecera en suomi, no idioma da maioría. “No Partido Sueco, os falantes de Sami crecen en sueco. En Noruega, en noruegués. Rusia en ruso. Noutro idioma que non sexa o sami, no da maioría, somos criaturas”.

Nada en Finlandia, é a que mellor coñece a situación. “Samiera ten o maior inconveniente en Rusia. O máis axeitado, en cambio, en Noruega. É unha lingua en perigo de extinción, tamén na parte de Finlandia que é a lingua maioritaria, é dicir, no Norte”. E é precisamente nel onde o samio ten o status de lei. “Alí, segundo a lei, pódense cursar os estudos en sami, pero só de acordo á lei, porque moitas veces non hai recursos, nin profesorado nin outros”. Con todo, o 65% da mocidade de Samia vive fóra do que é o idioma da maioría, onde o sami non ten ningunha protección.

Samiera ten un programa de televisión ou un portelo. “É un informativo de dous ou tres minutos de duración. Non hai periódicos, non hai revistas... Non se presentaban grandes oportunidades. A situación é diferente na parte de Noruega e en Finlandia aproveitamos as producións do sami. A fronteira está aí, pero a dor vai por encima da fronteira. A fronteira é posterior á nosa lingua”. Kaartokallio di que son familiares nos samis de Finlandia e Noruega, e que o movemento popular é algo habitual.

Sobre o futuro, non é do todo optimista. “Somos os indíxenas, pero moitos vivimos fóra do noso espazo natural, do tradicional, á marxe da nosa cultura, e veñen á vez a cultura e a lingua. Sen cultura, non asimilarás a lingua e sen ela, dificilmente te darás conta da cultura na súa totalidade. Veñen o un co outro. En cambio, Samio dirixímonos ás cidades, o que supón un cambio cultural inevitable”. E aumentar os traballos de mantemento da lingua. “Como vin en HIGA, compartimos as mesmas dificultades todos os falantes de linguas minorizadas, aínda que cada un teña as súas propias especificidades”. Non teñen resposta, só teñen a decisión de seguir adiante. “Ningunha resposta, pero polo menos soubemos facernos preguntas clave!”, concluíu Kaartokallio sorrindo.