Wikipedia di que naciches en 1979 e que comezou a traballar no teatro no ano 1999. Que ocorreu durante eses 20 anos intermedios? Que lembra?

Recordo que era a miña única filla. Tiña amigos, pero ao mesmo tempo pasaba moito tempo xogando só.

Golpear coa imaxinación?

Claro que lle facía moitísimo. Cando xogaba en casa sempre estaba só e montaba grandes cousas. Por exemplo, imaxinábame que tiña animais no balcón. Recordo que xogaba moito. E cando non me gustaba o exterior, metíame nese mundo interior.

Como decidiches estudar Belas Artes?

Díxenlle á miña nai que quería estudar Arte Dramática, que me dixo que non era unha carreira, e entón empecei: Arte… Arte… Belas Artes. E como iso estaba en Bilbao, pois, xa está. No primeiro ano de carreira un amigo comentoume que ían facer un curso de teatro na UEU e fun directamente á mesma.

Tiñas claro que era o teu camiño?

A pesar de estudar Belas Artes, tiña un ollo no teatro, pero non era consciente, era instintivo. Cando empecei a facer teatro, non sabía que me ía a escoller o teatro como medio de vida.

E que pasou naquel curso de teatro?

[Ander] O curso foi impartido por Lipus, eu non o coñecía. Fun e alí vin o pelo tinguido de varias cores… Non quería nada máis! Entrei alegremente a dalo todo. Tiña algo aí, esperando a que saíse, non sabía moi ben que era, pero estaba aí e cando me veu a oportunidade… bum! Estalou.

Pouco despois entrou no Teatro Imaxinario.

No curso coñecín a Lipus, decateime de que estaba en Bilbao, e como eu tamén estaba a estudar alí, pois lle dixen que se facían algo, que me avisasen. Seguina. En 1998 realizaron o primeiro taller, eu apunteime en 1999, e nese ano fixemos 8 olivetti poéticos, o primeiro traballo de Antzerkiola como gran grupo.

Que che deu o Teatro?

Esa foi a miña escola. A dinámica desta compañía de teatro era que si queres facer algo, faino, non esperes a que alguén che chame. Eu empecei niso máis tarde, necesitei uns anos para coller confianza e ter ganas de verdade, pero no grupo vin moi de cerca o proceso de creación: como se ía creando música, texto…

Como se fai unha obra de teatro.

Si, por completo. Ademais, creamos a cooperativa, e iso deume unha formación incrible, fun actor, axudante de produción, axudante de oficina… en dez mil cousas. Coñecín o oficio.

Foi tamén unha escola desde o punto de vista da dramaturgia?

Onde caes, o que traes contigo pódese arranxar, cortar ou subliñar. Eu son moi físico en si mesmo, e iso reforzouse moito no teatro. Dábaselle importancia ao traballo físico. As historias que contabamos, afortunadamente, non tiñan dramaturgias clásicas, e eu empecei a contar historias de forma non convencional. Deumo o teatro. A convencionalidad non me parece mala, pero traballabamos en equipo personaxes extraordinarios, corpos desestructurados, fealdad… Era un gran pracer.

Pero se acabou.

Si, terminou en 2007. Logo reunímonos para facer outra obra de teatro, pero non continuamos coa dinámica de grupo. O final do teatro foi un punto de inflexión bastante potente. Eu estaba alí moi protexido, fun parte de algo durante moitos anos, e de súpeto é duro non pertencer a nada. Foi unha das cousas máis duras da carreira, pero tamén imprescindible para crecer, como voar da protección da familia. Síntoo así. Entón fixen Stereo.

Sentiu a necesidade de facer algo máis teu?

No teatro o escritor era Jon Gerediaga, Aitor [Agiriano] facía música, a miúdo dirixido por Lipus… Os procesos creativos eran intensos e fermosos, pero tamén quería preguntarme que quería contar e contalo. Tamén fas historias doutros, pero tiña a paixón de asumir o papel de creador. Stereo [obra de teatro] foi empezar a buscar a miña voz, a ser máis consciente das miñas capacidades, a alimentarme como creador… É un pracer poder compartir as túas preguntas co público, e non só ser o que fai realidade as ideas dos demais.

E logo a televisión. Primeiro Martina e despois, como non, Goenkale.

En Martina estabamos Lipus e eu, a paisaxe non cambiara tanto. Era un pequeno grupo, todos moi próximos, eramos satélites dentro da televisión. Goenkale foi outra cousa.

Outro fito?

Si, é terrible. Cando chegou Goenkale estaba moi canso, andaba por catro ou cinco obras de teatro, un pouco de diñeiro… A dinámica daquela época non me facía feliz. Non tiña clara a razón. Pero algo non funcionaba ben, e entón veu Goenkale, algo que até entón non fixera… Simbólicamente foi unha apertura, un cambio, e iso é o que necesitaba eu na vida. En Goenkale coñecín un novo círculo, coñecín a máis actores, de idades diferentes, mil maneiras de vivir o oficio. Coma se abriría as xanelas. E de feito non tiña esa relación co produto, pero me trouxo unha chea de cousas.

Quen era vostede?

Monxa [risas].

E que?

Víñame moi ben para facer Stereo, polo contraste [risas]. Era moi divertido, iamos co hábito no convento de Zumaia. É unha experiencia incrible, non vives doutra maneira. Unha gran viaxe.

Outra cousa desagradable que me gustaría traer a colación está relacionada coa televisión: che boicotaron polas declaracións realizadas no programa Euskalduna naiz e zu. Pasou un ano e medio desde entón. Como está vostede?

É unha das vivencias máis surrealistas que vivín na miña vida. No seu día foi moi duro, moi raro, non o esperaba. Deixeino coa miña parella, ou o afastei dos meus amigos, a xente de ao redor morreu, e sei o que son eses duelos, pero nunca o vivín na miña carne. Tratábase dun ataque, pero non físico, senón virtual, e era algo moi raro que se xestionase. Hoxe e aquí podo dicir que foi unha experiencia moi dura e que non me gustaría que volvese suceder, pero agora, despois de moito tempo, con todo o que aprendín e fun capaz de dar un sitio a isto, xa que admitín que isto é parte da miña biografía e que isto tamén me fai, non quero que ninguén ma quite. Enténdeme?

Dalgunha maneira integráchelo…

Si, por completo. Desde o primeiro día. Ocorreume, trouxo un estudo, ensinoume o contexto e outras dez mil cousas.

Dixo vostede que foi virtual, que lle trouxo outras consecuencias?

As consecuencias máis graves foron os ataques nas redes sociais, porque é moi heavy ler tantas mensaxes nese ton. Pero nun instante miras a outro lado e basta. Moitas veces preguntáronme se me trouxo consecuencias laborais. Supoño que seguramente haberá algunha, pero agora, por exemplo, farase a película O legado dos ósos [segunda parte dO gardián invisible], e chamáronme de novo. A verdade é que a vida é moi tola, pero eu son actor, quero moito a ese personaxe e, despois dunha reflexión, sairei adiante con ganas.

Polo oficio, tróuxome dúas cousas: deime conta de que a carreira de actor podía acabar de súpeto, e deime conta de que a vida é moito máis que ser actor: tomei conciencia desa visión panorámica. E da mesma maneira, pensei: aquí e agora son actor, e punto. Mire, nesa época fíxose un casting no Arriaga para a obra Obabakoak, e eu tiña moitas ganas de participar na obra. Todo aquilo deume unha forza extraordinaria, parecíame que nada debía ser máis forte que el. Sabe vostede, cando lle ocorre unha cousa dura, como lle dá sitio? Así é. Despois, é unha pena, porque o esquecemos.

Agora, unha vez máis, pertences a un grupo de teatro: O colectivo Kamikaz está formado por Amancay Gaztañaga, Erika Olaizola e o tres.

Foi bonito porque cando estivemos con Stereo, fixemos un punto de encontro entre tres mozas. En 2013 vin a San Sebastián e coñecía a xente, pero non tanto. Enseguida atopeime con Erica. Goenkale proporcionoume moi bos amigos: Eneko [Sagardoi], Erika… Xuntámonos os dous, porque se acendeu unha especie de namoramento, coma se os dous sairiamos da mesma marmita. Aí empezamos a facer un brainstorming, que contariamos, un teatro, calquera cousa… E entón coñecemos a Amancay a través de Uxue [Alberdi]. Así marchou de Kamika. Fixemos un ambiente de moscas, partindo dun libro de Uxue, con moi poucos birlos, e agora estamos a crear a obra de teatro Kaffkä.

Vostede díxoo e eu subliñareino: o tres son mulleres.

Direiche: nada é casualidade. Iso é todo. Nese momento non se canta conciencia tiñamos de buscalo, pero eu teño claro que nese momento o corpo pedíamo. Si, si, si. Irmás. Moitísimo.

O ano que vén, en 2019, fará vinte anos que empezo a traballar como actor. Media vida.

Si, ouza. Deime conta diso durante as miñas vacacións en México. En agosto é os meus aniversarios e de súpeto chegou, na ducha: ao ano seguinte corenta, e ao ano seguinte vinte actores. Media vida? Estou flipado, que queres que che diga.

Como cheguei até aquí?

Completamente. Como cheguei até aquí. Pode polo así.

Que é máis grande, máis canso ou máis apetecible?

Sentín aos dous co oficio, o amor e o odio, pero a verdade é que aquí e agora emocióname mirar atrás, porque vexo que houbo un camiño moi intenso: tiven unha chea de momentos, algúns moi belos e outros moi duros, teño moitos amigos, atopei persoas moi importantes, pasei momentos moi duros con outros amigos… E o oficio fíxome a min. Recordo que chegou un momento no que o vin moi claro, que se quería seguir crecendo como actor, tiña que seguir crecendo como persoa. Foi un camiño de todas as cores. Todo, todo estivo. E emocióname. E ademais gústame que estea todo, paréceme que é moi real. E tamén vexo que houbo unha gran entrega e que está todo o tempo, e é moi bonito, porque hai moitas maneiras de ser actor, pero sempre sigo buscando e revisando a maneira de ser do que son.

E en canto ás condicións económicas, como ve o futuro?

Dá medo. Eu trato de non mirar demasiado a iso, porque é verdade que vai moi por tempos, o noso traballo a miúdo é moi precario, e moitas veces tírase dos soldos mínimos do convenio, e os mínimos son moi mínimos, e unha cousa é que haxa un salario mínimo no convenio pero ouza… non nos podemos quedar ao mínimo en todo momento. É cuestión de dignidade.

Cando pensei hai pouco que ía facer 40 anos e que sigo sendo actor, asusteime nese sentido: Con 60 tamén serei actor? E na vellez? E economicamente? Trato de non pensar demasiado niso, porque ademais ves algunhas realidades duras, pero… que si non? Como cando tiña 20 anos, preguntábanme que ía ser de maior e non sabíao. Aquí e agora, actriz. É verdade que cambia moito, de súpeto fas unha película ou participas nunha serie e tes unha fonte de ingresos moi mala, e aí estás máis tranquilo, pero logo tes outra época na que non tes ingresos, e entón te pasas as noites mordendo o colchón.

Non hai seguridade.

Creo que en xeral non hai seguridade na vida, pero é certo, por exemplo, que algúns dos meus amigos teñen un traballo fixo, 2.000 euros ao mes, e penso: que ten que ser iso? Podes aforrar, recíbelo todos os meses… ene. Eu creo que para esta profesión hai que ser moi valente e, ademais, un pouco inconsciente.

É posible doutra maneira?

Pensar no momento. E vaise a arranxar. Acabouse.