Cal é o plan de turismo da Mancomunidade Vasca para o Norte?

A Lei de Turismo esixía ser a única oficina de turismo para todo o País Vasco, que se articulase entre 152 localidades. Somos 158, pero seis pobos –moi turísticos– xa tiñan esta competencia: Hendaia, Bidart, Angelu, Biarritz e Kanbo... Baiona tamén o tiña e agora comparte a competencia coa Mancomunidade Única de Iparralde. Tras a necesaria reestruturación, o 2 de outubro iniciamos a segunda etapa: por primeira vez, será a única oficina de todo o País Vasco francés, incluída a de Baiona. A Oficina Central de Turismo do País Vasco, xunto ás cinco localidades citadas, traballará para consolidar conxuntamente a política turística xeral.

O turismo foi un tema doloroso aquí historicamente. Os abertzales reclamaron, en especial, un turismo moderado e equilibrado.

Si, claro. Niso estamos. Pensamos que por primeira vez temos que aprender a comunicarse ben co turismo: a quen nos diriximos, a quen nos diriximos e a que lle dicimos. Hai que cambiar a forma de actuar: non temos que ir a París a buscar aos turistas de xaneiro e agosto, que son suficientes. Poida que superemos a liña vermella, polo que non hai que facer traer máis xente. Pola contra, é mellor que traian á xente que vai estar en contacto con Euskal Herria ao longo do ano. Tamén temos que traballar máis as relacións cos turistas que veñen do Sur: Pamplona, San Sebastián, Bilbao, ir a Vitoria e “Vide ao Norte!”, dixo. Temos que coñecernos máis, cambiar as nosas vidas para entendernos mellor.

Con todo, os riscos do turismo local son coñecidos: a degradación da identidade vasca, a folklorización...

Os abertzales loitamos durante anos contra o turismo, non, porque non queriamos que a xente viñese ao País Vasco, precisamente, porque non queriamos ser folklorizados. Comparto con Michel Veunac, alcalde de Biarritz, a competencia do turismo da Mancomunidade, e comparto a idea de que non queremos folklorizar Euskal Herria, queremos manter a nosa identidade, queremos preservar a nosa forma de vivir e de facer. Cando nós desprazámonos a outros países non queremos o turismo folclórico, queremos ter relacións coa xente local, queremos entender as peculiaridades deste territorio. Non queremos cambiar a identidade deste territorio, tampouco queremos que as relacións entre os países desenvólvanse desta maneira. Queremos ofrecer aquí o tipo de turismo que buscamos ao viaxar a outros países.

Tamén xestionas a natureza. A metrópoli costeira chega até Kanbo. Como equilibrar a relación entre a cidade e a campaña?

É evidente a necesidade de equilibrarse. Fai falta xente, necesita xente, hai que protexer o interior, a natureza e a terra, pero iso non é só unha cuestión de política turística. Por exemplo, está relacionado co transporte. É dicir, a xente do interior vén aquí, e a da costa diríxese cara aquí, así que temos que coidar a terra de forma inexorable: temos que promover o transporte por estrada e as políticas a favor do tren. Neste sentido, todas as políticas están ligadas, así como a política de vivenda.

A vivenda está cada vez máis presente no interior de Lapurdi. Algunhas son segundas vivendas.

Nós queremos que sexa turismo, pero non queremos que haxa segundas vivendas. Estamos a traballar para iso e transmitindo as mensaxes axeitadas. Teño amigos que chegaron de París: “Mira, as casas están compradas?”, din. Respondeu: “Si, pero non veñas comprar unha segunda casa, comparte a túa vida connosco pero sen comprar unha segunda casa. Porque se isto faise, os nosos mozos teñen dificultades para ter a súa casa”. Pedagógicamente pódese traballar niso. Chegou o turismo e é a nosa obrigación dar a coñecer as iniciativas sociais e económicas de Euskal Herria. Por exemplo, explicar que é a moeda euskoa. Algunhas oficinas de turismo están a traballar nesa dirección cada vez máis, dando a coñecer a problemática e a identidade de Euskal Herria. Evidentemente, non o conseguiremos todo de inmediato.

O desenvolvemento dunha economía libre de turismo na actualidade é impensable.

É evidente. O meu departamento tamén se ocupa da conservación do patrimonio, compartido inevitablemente co turismo, como o da natureza. Traballamos programas que van até o monte, melloramos a organización, estamos nese eixo. Por exemplo, abríronse varias rutas para facer en bicicleta, pero temos que ter en conta até onde e como se abren. Propuxemos facelo en todo o País Vasco, pero respectando o cultivo. No interior hai algunhas perlas: dólmenes, arpegios… Hai centros de interpretación para explicar a nosa historia –de Isturitze ou Sara, entre outro– pero hai que mellorar as relacións entre elas. Pódense visitar os patrimonios, pero hai que relacionalos coas necesidades dos nenos: diversión, lecer, gastronomía e sempre sen folclore. Ao mesmo tempo, o cultivo ten algo que ensinar e propor. Todas elas deben ser ligadas á sección de turismo, pero todas elas deben ser gañadoras, sobre todo no interior.

A Mancomunidade Única de Iparralde cumpre dous anos o próximo mes de xaneiro. A reivindicación dos abertzales foi a da Colectividade Territorial. Como ve aos nacionalistas ante a evolución desta institución.

Nós non esquecemos o que queremos, é dicir, que cada vez sexamos máis autónomos. Esa é a intención dos abertzales. Agora temos o Colexio Vasco, unha ferramenta para un tempo. Eramos dez colexios vascos, e somos un, conseguimos unhas competencias, unhas competencias especiais, como a agricultura, a lingua... Ademais, a fusión da Mancomunidade supuxo unha plusvalía, é dicir, estamos a traballar nunha forma de facer política común, estamos a profesionalizar os servizos de maneira suave. Por exemplo, no noso pobo, en Izura, entre outros proxectos que eu coñezo mellor, estamos a desenvolver o proxecto da asociación Evah elbarri xunto con Pamplona e o pobo de Jaca. Nós non podiamos desenvolver iso antes, nin técnica nin economicamente. Converteuse nun proxecto de Ipar Euskal Herria a través da Mancomunidade Única de Iparralde. Non tiñamos esas competencias, agora multiplicáronse pola suma dos colexios. A maior parte dos proxectos estaban xa en Baiona, e agora estendéronse a todo o territorio.

Vostede di profesionalizar a política, enténdeno os mozos militantes abertzales?

Si, supoño. Todos necesitamos mirar e levantar. Nós tamén somos militantes, pero agora temos que levar a cabo proxectos e temos que aprender a facelo. Temos que traballar as competencias tecnicamente, estando nos pobos, como viñemos facendo até agora. Os proxectos pódense levantar todos xuntos, non se poden levar a cabo na mesma medida ou no molde. Evidentemente, todo o que se fai non brilla. Necesítanse técnicos, políticos, axentes sociais e militantes para traballar conxuntamente os dossieres. Todas son necesarias.

Con todo, o Colexio Vasco ten carencias.

Si. Os Colexios Públicos unímonos, puxémonos ao choio e démonos conta de que o Colexio Vasco ten os seus límites. Por exemplo, o Estado francés quere que o noso funcionamento sexa medido e tipificado a nivel de diñeiro, no plano da fiscalidade, porque é o que establece a lei. Non podemos incrementar o diñeiro de 2017 máis do 2%, a pesar de que as competencias de 2018 son novas. O Estado fai iso esprés, non nos deixa crecer. Critiqueino. O secretario de Estado chegou a Garazi e díxenlle: “Os vascos queremos emanciparnos”. Por tanto, o Colexio Vasco será limitado si seguimos así. Pero estamos a negociar, xa se está negociando noutros países [sobre todo en Córsega] e espero que iso traia consecuencias positivas.

Os conselleiros do Colexio son agora os concelleiros elixidos para as casas do pobo. Algúns ven a necesidade de elixir conselleiros por sufraxio universal. Outros, sobre todo os veciños dos pobos pequenos, ven o risco de que os representantes dos partidos sexan maioría se así o deciden. Cal é a súa opinión?

É difícil de contestar. Non teño resposta na miña cabeza. Se se fai por sufraxio, será máis democrático, pero tamén é certo que os núcleos urbanos terán un poder descomunal. Por tanto, debemos establecer un sistema axeitado e para iso debemos asinar un pacto. Se só se opta polo sufraxio universal, os núcleos urbanos gozarán de gran poder. Os pobos pequenos teñen dúbidas, necesitamos un sistema central, un sistema especial. Este pacto deberá garantir que os candidatos sexan de todo o territorio nacional. Os próximos dous anos serán claves para o seu tabique. O presidente Jean-René Etchegaray conseguiu achegar as concepcións, pero a verdade é que hai moitas tendencias. Será o valor da Mancomunidade Única do País Vasco.

Por outra banda, o imposto sobre o transporte percibirase en todo o territorio. As empresas son as principais responsables deste imposto.

A miña resposta é pragmática. O Estado impón a forma de financiar o transporte a través dos impostos das empresas. Non é normal. Como facelo? Podemos gañar diñeiro dos fondos públicos para impulsar o transporte –e a mobilidade–, aínda que a lei diga que só pode esixir diñeiro ás empresas. Entón, cada un ten que asumir a súa responsabilidade. Non é fácil afrontalo. Con todo, a política de transportes da Mancomunidade de Iparralde non se financiou cos impostos dos empresarios, senón que se incluía nos orzamentos xerais. Por tanto, tamén é posible non aplicar o imposto ás empresas. Con todo, nós os abertzales non queremos que o pobo se faga cargo dese imposto.

É difícil establecer unha política equilibrada no interior e no centro.

Por suposto. Até agora, cando unha empresa quixo plantala, optou pola costa por razóns obvias. Nós agora queremos que se coloque Hazparne, Lartzabale ou Irisarri, e facelo con menos custo. Até agora cada un fíxoo pola súa conta. A partir de agora, cunha visión xeral, unha empresa pode ir a Zuberoa e terá vantaxes. Haberá máis postos de traballo e a xente local vivirá alí. O que non foi posible, agora podémolo facer posible. Como se dixo, todas as políticas crúzanse, o transporte, a empresa, a vivenda, o turismo... Todos os departamentos deben abordar a súa política desde unha perspectiva global.

Por último, como ve o eúscaro no seo da Comunidade Vasca?

O Colexio Vasco ha decidido que o eúscaro e o gascón sexan oficialistas na nosa estrutura xunto ao francés. As actas dos consellos redáctanse en tres idiomas, facémolo moi aos poucos, evidentemente, porque hai que desenvolver os recursos. Se o eúscaro ten oficialidade por parte dos electos, se o aceptan, darán ganas de falar e estenderase máis. Eu fago en eúscaro nos actos públicos, empezamos asumíndonos e compartindo.