O pasado mes de maio celebrouse en Pequín unha conferencia na Universidade Global para a Sustentabilidade, na que se pode escoitar por internet a conversación dunha hora que o profesor Sit Tsui Jade dirixiu ao mestre, cun cigarro na man, coa mirada atenta e a voz aguda. Samir Amine, que ao dezasete anos involucrouse nun pequeno partido comunista exipcio, continúa loitando ata que morre ben adestrado.

Muller da aristocracia copita dO Cairo, pai profesor francés, estudou política, estatística e economía en París. II. Despois da Guerra Mundial, como todos os comunistas e esquerdistas de Oriente Medio, Amin tamén foi sacudido por Bandung.

Cando os movementos anticolonialistas atopábanse en pleno auxe, en 1955, 29 países de Asia e África non aliñados celebraron a Asemblea de Bandung na cidade indonesia de Bandung. Alí estaban os líderes independentistas máis importantes: o Nerhu da India, o Nasser de Exipto, o Sukarno de Indonesia, etc.

“Nasser radicalizouse en Bandung –recoñecería máis tarde Amin–. Comprendeu que era unha quimera crer que Exipto ía ser desenvolvido por capitais estranxeiros. Creo que o chinés Zou Enlai tivo moito que ver coa súa educación política. Bandung abriu unha nova etapa. O que a nós parecíanos imposible era posible: que eses réximes nacionalistas gobernados polas burguesías nacionais, aínda que non sexan conducidos polas clases populares, que non están en contra das clases populares, podían ser anti-imperialistas e revolucionarios. Aínda que non o esperabamos, atrevéronse”.

É certo que Bandung perdeu o alento en vinte anos, pero moito máis tarde o seu espírito sobreviviu á crenza de Samir Amin tanto nos poderes progresistas e anti-imperialistas que coñeceu América do Sur, como nos movementos altermundialistas que se materializaron en todo o mundo.

O economista Jean-Marie Harribey subliñou que Samir Amin foi un teórico de primeiro nivel e que Hamilton foi profesor emérito. Unha perna en Europa e a outra nos países periféricos tocoulle vivir no tres gloriosas décadas que os países desenvolvidos chaman en francés Trente Glorieuses, entre 1946 e 1975 –II. Desde a Guerra Mundial até a primeira gran crise do petróleo, gozaron do período de crecemento económico e mellora das condicións de vida.

Un grupo de intelectuais marxistas encargouse de renovar as análises do imperialismo na década dos 60. Sacaron á luz a forma en que as potencias occidentais roubaban as materias primas en moitos réximes neocoloniais que eran en teoría independentes, condenándoas a marxinalidade na cadea de especialización mundial.

Samir Amine, que ademais do marxismo bebera da fonte do estructuralismo, abordou con especial delicadeza a teoría da acumulación de bens a nivel mundial. O resultado recolleuno nun libro mítico en 1973: Desenvolvemento inigualable (Le dévelopement inegal).

Amine negou que o problema dos países pobres fose “atrasado no desenvolvemento”, mentres que demostrou que os chamados países non desenvolvidos non son en absoluto o Terceiro Mundo, como se lles chamaba entón, senón que se vinculan a un sistema de intercambios a nivel mundial inigualable, integrados de forma violenta nun capitalismo global con centro e periferia ben distribuído.

Como entón, hoxe a capital busca non só materias primas baratas, senón man de obra barata, o que propicia que padezan periferias do mundo, o subdesarrollo, pegado ao desenvolvemento xeral. “Noutras palabras –Harribey– Amine actualizou e concretou a lei do valor definido por Marx”.

Chamamento a traballadores e pobos

Foi en 1985 cando Amine publicou A déconnexion, pioneira tamén. Foi entón cando o Fondo Monetario Internacional, o Banco Mundial e a Facenda de Estados Unidos reforzaron a orde neoliberal en todo o planeta a través do chamado Consenso de Washington.

Coa tese da desconexión, Amine propuña aos países periféricos controlar a acumulación interna dos seus bens para poder desenvolvelos dunha maneira máis soberana, sen depender dos intereses económicos, sociais e culturais das elites do centro e das multinacionais. Estes países deberían dedicar as súas forzas de produción á produción de produtos de consumo para os seus habitantes, non compoñentes para as persoas do centro ou para as elites da periferia que son os seus paus, e trastes de luxo.

O hondureño Javier Suazo destacou no medio Alai que en América do Sur quedaron moitos indicios da proposta de desconexión de Aminas:UNASUR, ALBA e CELAC, o propio concepto BRICS (grupo formado por Brasil, Rusia, India, China e Sudáfrica), impulsou o Foro Social Mundial en colaboración co presidente brasileiro Lula...

Poucos días antes de morrer, publicou o seu testamento político no medio histórico Afrique-Asie: “L’imprescindible reconstruction de l’Internationale deas travailleurs et deas peuples“. Nos últimos 30 anos iníciase coa descrición da centralización total provocada polo capitalismo global, explicando como a oligarquía uniu todos os aspectos tradicionais da corda curta, tanto de dereita como de esquerda, sindicatos e organizacións da sociedade civil. “A oligarquía ten todo o poder político nas súas mans e a igrexa mediática que a domina produce a desinformación necesaria para despolitizar as opinións da cidadanía”.

Tras enumerar con detalle as debilidades das respostas que as forzas populares dan ao sistema, Amine reivindicou a necesidade dunha nova Internacional da esquerda: “Temos que saír do capitalismo metido na crise sistémica, non tentar saír da crise do capitalismo”. O mesmo en Europa: “Esta Europa alemá está ao servizo da oligarquía germánica, como vimos na crise de Grecia. Esta Europa non é viable e xa está en marcha a explosión polo seu interior”.

Samir Amine mostra na súa despedida dous posibles futuros. Unha, a decadencia da civilización se se deixa que as cousas se manteñan. "Coa capacidade de destrución das autoridades (a destrución ecolóxica e militar) pode suceder o que Marx mencionou, que as loitas destrúan todas as partes, que o perigo é real. A segunda opción require unha intervención clara e organizada dunha fronte internacionalista dos traballadores e dos pobos. (...) Camaradas, chamamos á Historia e á nosa conciencia. Ou organizamos xuntos a Nova Revolución Socialista (aprendendo ben as leccións da vella) ou teremos que vivir nun mundo onde veremos o caos, a barbarie, o egoísmo e a destrución da nosa Terra”.