A investigadora feminista Miren Guilló explica no seu traballo Festas, relacións de xénero e feminismo que “somos corpos e relacións tecidas de subversión e pracer nas festas. Pero a festa, ademais de ser unha tenpesta que leva o pranto polos ollos, é unha oportunidade para a dor e o pranto”. E é que, lonxe de ser illas onde nada que non sexa o pracer nin o bo humor teña cabida, as festas son un fiel reflexo da sociedade, na que se reproducen, entre outras cousas, a personalidade, a ideoloxía e os valores da sociedade, así como as relacións de poder. Este último aspecto, coa escusa de que “todo é libre” nas festas, intensifícase con frecuencia. Unha das consecuencias máis notables son as agresións sexistas.

Ante esta realidade, son moitas as persoas que están a traballar por unhas festas igualitarias. As estratexias máis utilizadas nesta elaboración son, quizais, os protocolos para facer fronte ás agresións sexistas, pero existe outra ferramenta que se estendeu nos últimos anos a diferentes lugares de Euskal Herria: Brigadas Azamboadas.

As Brigadas Azamboadas teñen como base a actitude de autodefensa feminista que reivindica o movemento feminista. Lasarte-Oria, Ermua, Villabona-Amasa, Laudio, Pasai Antxo, Zaldibar, Antzuola, Irura, Durango e Ondarroa son algunhas das localidades que puxeron en marcha as Brigadas Azamboadas. Adáptanse á realidade da poboación en cuestión, polo que o seu funcionamento é diferente: algúns están activos nun ambiente festivo, atentos a calquera agresión que poida producirse; outros, por exemplo, ofrecen protección ás mulleres* para que volvan a casa. Co obxectivo de facer unha idea sobre o funcionamento desta ferramenta, falamos sobre a experiencia de Ondarroa con Alaitz Mosteiro e Naroa Argoitia, membros do seu movemento feminista.

“Billurrak guaz jai!”

O ano pasado, as Brigadas Azamboadas xurdiron en Ondarroa co obxectivo de seguir traballando por unhas festas igualitarias e dar un paso máis. A dinámica, impulsada nun primeiro momento pola área de Igualdade do Concello e a Casa das Mulleres Etxelila, tras recibir unha formación sobre violencia machista liderada por Emagin, comezou a funcionar de forma autónoma, o que máis adiante se convertería no grupo motor das Brigadas Azamboadas. O primeiro paso foi determinar que tipo de Brigadas Azamboadas querían, e para levar a cabo ese labor, Mosteiro e Argoitia sinalan que se centraron nas experiencias doutros pobos. Posteriormente, planificouse a súa intervención de face ás festas patronais de Andra Mari.

Como funcións dos membros da brigada, definíronse as de responder as agresións sexistas, informar sobre elas e ofrecer protección e atención ao agredido. “Queriamos ser un referente, para que en caso de agresión os atacantes puidesen dirixirse onde, sen medo a ser xulgados” din Argoitia e Mosteiros. Para conseguir esa referencia, co fin de facilitar a identificación dos membros da brigada, decidiron levar un pano azamboado. Para cando chegou o día de saír á rúa baixo a lema “Billurrak guaz jai!”, unhas 80 persoas distribuíran o pano azamboado.

A pesar da afluencia de xente, formáronse dous grupos funcionalmente diferentes. Por unha banda, un grupo motor composto por unha decena de mulleres que recibiron formación e que tiñan “un mínimo de adestramento” para intervir ante as agresións. Doutra banda, había cidadáns con “conciencia sobre o tema”. Os dous membros explicaron que, a pesar de estar vixiantes ante calquera posible ataque, a decisión tíñaa o equipo motor, pero non puideron evitalo.

Ademais da responsabilidade de responder os ataques, co obxectivo de facer unha foto máis real das festas de Andra Mari, realizaron un rexistro das agresións que se producían durante as festas. Para iso, ademais de encher as follas de rexistro das agresións, púxose a disposición das mulleres unha caixa de correos e unha dirección de correo electrónico de denuncia. Con estes recursos buscábase garantir a confidencialidade e o anonimato no momento de denunciar a agresión, co fin de romper a tendencia do agresor a levar a carga en segredo.

Doutra banda, subliñaron que tamén se buscou socializar o tema das agresións sexistas en festas e facer chegar ao pobo a seguinte mensaxe: “todos queremos pasalo ben, pensemos en como conseguilo”. No ámbito festivo quixeron alertar de que as agresións sexistas son o principal obstáculo na construción de espazos onde as mulleres sentan libres. “A xente mostrou curiosidade por saber que eran as Brigadas Azamboadas e cal era a súa función”, afirman. “Ao principio, crendo que era un pano para reivindicar unhas festas igualitarias, moitos o querían vestir”, explicou Argoitia, quen engadiu que non era un pano para facer unha reivindicación e que era unha oportunidade para explicar o que pedía vestilo. “Tanto para ben como para mal, repuxemos o debate e demos paso á concienciación”, coinciden ambos.

Valoran positivamente a experiencia. Opinan que a posta no centro do “autocuidado” durante todo o proceso xerou unha bonita experiencia. A experiencia fixo que Argoitia sentise “a sensación de vivir as festas desde outro lugar”, remarcando “a sensación de pasar do rol de vítima ou agredido a ser muller activa e estar a cambiar as cousas”. Ademais, aseguraron que a través do proceso moitas mulleres da localidade coñecéronse e puxéronse en contacto coa rede. “E iso dáche outra forza”, recoñeceu Mosteiro.

Formulación prospectiva

Durante a súa actuación como Brigada More déronse conta dalgunhas resistencias que xurdían no pobo, como os rumores machistas que lexitiman o discurso machista. Así, nos meses anteriores traballouse en contra dos rumores para identificar e desarmalos. Recentemente víronse obrigados a levar á práctica o apreso, xa que se produciron moitos rumores a conta da violación que se produciu no pobo. Ante a evidencia da forza que ten o rumor e o dano que provoca, subliñaron que “cada vez somos máis próximos os agresores, os cuestionamientos cada vez son máis fortes ”.

Deuse toda a prioridade á última agresión ocorrida no pobo, polo que aínda non se decidiu si as Brigadas Azamboadas seguirán nas festas. En calquera caso, están a responder á agresión e facendo chegar o seu apoio ao agredido, ambas as funcións das Brigadas Azamboadas. Segundo Argoitia, pódese cheirar que a autodefensa feminista tomará as rúas este ano, independentemente de que se organicen as brigadas ou non en Andra Marieta: “Con este feito empezamos a articularnos no pobo como movemento feminista”.