Nas últimas semanas, de novo, os temas relacionados coas migracións cobraron forza na axenda política europea. Entre as medidas que se deben adoptar ouviuse en máis dunha ocasión a necesidade de impulsar o desenvolvemento dos territorios que son focos migratorios. Así, sublíñase que para acougar os fluxos, pero non só iso, os propios migrantes poden impulsar ese desenvolvemento. Curiosamente, este discurso pódese escoitar nos extremos que se sitúan no debate sobre as migracións. A Fronte Nacional francés utilizouno co argumento da ruptura dos fluxos migratorios, pero a miúdo tamén o utilizan organizacións que traballan na cooperación ao desenvolvemento. Como se pode imaxinar, con intereses e obxectivos moi diferentes.

A premisa que subxace a esta idea é que, polo menos no marco dunha visión progresista, as migracións xeran desenvolvemento na sociedade de destino, pero tamén pode xurdir na sociedade de orixe, fomentando a asociación entre ambos os centros. Dalgunha maneira, a sociedade de orixe e de destino aparecería vitoriosa a ambos, o escenario win win.

É realmente posible obter esta ecuación virtuosa? Eu vexo grandes problemas. Un dos argumentos que expoñen os defensores do enfoque anterior é que as diferentes achegas das migracións, principalmente os “remedios”, poden favorecer o desenvolvemento do territorio de orixe. Aínda que isto pódese dar, non é automático e o contexto condiciona o uso e o éxito dos “remedios”. Para poder dar un verdadeiro desenvolvemento interno nun territorio, hai que levar a cabo políticas de desenvolvemento real. Pór o reto do desenvolvemento nas persoas migrantes é demasiado e levaranos inevitablemente ao fracaso.

Así mesmo, non podemos esquecer que as relacións que se establecen entre a sociedade de orixe e a de destino son totalmente asimétricas, a través das migracións a miúdo prodúcese unha redución excesiva da poboación activa do territorio de orixe, con consecuencias negativas para o desenvolvemento. Pero non só iso, aínda que a achega dos migrantes en orixe sexa positiva, é moito máis beneficiosa na sociedade de destino, polo que é a asimetría a que domina e seguindo co xogo do título, si dáse unha relación virtuosa, depende da relación win win, onde uns salguen gañando, pero outros son moito máis “gañadores”…

En definitiva, os desexos e a boa vontade non se poden confundir coa realidade. Os fluxos migratorios forman parte tamén do sistema económico globalizado a nivel internacional, no que as desigualdades e os desequilibrios están presentes. Si non o tomamos en conta, será difícil obter resultados proveitosos no marco do debate sobre migración e desenvolvemento.