“O futuro da ex lavandaría Magdalena de Dublín discútese”, dicía un dos títulos da radiotelevisión pública de Eire do 28 de xuño. Aquel día, máis dun centenar de persoas reuníronse para analizar como van as negociacións do Concello de Dublín coa multinacional de Toyo para que constrúa no solar do triste vello edificio un hotel de 350 habitacións, un supermercado e 76 vivendas. A polémica está viva: moitos cidadáns queren que ese lugar se converta nun espazo público que lembrará a Magdalena.

A Igrexa católica de María Magdalena, á que se refiren os Evanxeos dos Cristiáns, enxálzaa como santa o 22 de xullo, pero é Magdalena a que domina a imaxinación do pobo a que conduciu á muller perdida ao bo camiño. En Irlanda, onde a Igrexa controlou case todo desde a independencia até agora, Magdalene, unha moza dun laundry, levaba ese estigma: unha muller que andou mal polo camiño equivocado, que está a arrastrar ás monxas católicas, lavando os seus pecados nunha lavandaría...

A profesora francesa Nathalie Sebbane acaba de resumir no seu artigo “Lles silences d’Irlande“ a crúa realidade de miles de irlandeses. “Grazas ao éxito de Magdalene Sisters, xa están na memoria colectiva esas organizacións que Irlanda utilizou para castigar ás mulleres perseguidas. Pero a nivel social avanzouse moito, as vítimas aínda non conseguiron unha petición oficial de perdón nin unha indemnización”. Desde 1922 máis de 10.000 mulleres foron presas no peche forzoso.

Non é un sistema de represión inventado en Irlanda. No século XIII abriuse na Florencia italiana a primeira deste tipo que levaba o nome de María Magdalena, para recoller ás mulleres que, como mulleres arrepentidas da prostitución, poderían estar en risco de caer nela. Desde entón estendéronse por Inglaterra e Irlanda, financiados inicialmente por ricos filántropos.

En Irlanda, no século XIX, catro ordes de monxas católicas foron asumidas e “a institucionalización das casas de refuxio supuxo un réxime case totalitario”. Aos supostos albergues propuxéronlles horas de traballo e nun principio converteuse no que debería ser estudar un oficio para financiar á institución.

Había lavadoiros de madalenas en toda Irlanda (Dublín, Galway, Cork, Limerick, Waterford, New Ross, Tralee, Belfast...), unidos cada un a un convento e xeralmente ao seu lado unha casa de protección para nais solteiras Mother and Baby Home e un Industrial School onde os nenos pecadores traballaban a medida que crecían. Velaquí todo un sistema organizado entre o Estado e a Igrexa para que as xentes dos pobos e barrios arrástrense polo medo.

“Ademais do significado moralizador e relixioso que ten este réxime –di Sebban-, tamén ten unha forte marca social. Os miles de mulleres que, contra a súa vontade, foran encarceradas nesas lavandarías, saíran en gran parte das familias máis pobres e a pobreza uníase á inmoralidad”.

Que a filla non se avergoña de toda a familia

A cada unha das mulleres que a encerraban nun laundry da Madalena, púñanlle un nome novo, o dun santo, o primeiro paso para borrar o seu pasado e polo en vías de salvación. Cortábanselle os cabelos para apartalos da tentación dun pecado que é vaidade. Facíana navegar con traxes feos e de cor escura, para ocultar calquera pegada de feminidade. Deseguido le infligían xornadas esgotadoras, días de rezos, de traballos forzados e de silencios forzosos.

Aínda que a opinión pública irlandesa considerásese durante moito tempo o contrario, a responsabilidade de manter a miles de mulleres prisioneiras nesas condicións non era exclusiva da Igrexa católica. Os xuíces dos tribunais, a policía e até os servizos médicos enviaron ás lavandarías de Magdalena a persoas en risco de exclusión, orfas ou nais solteiras cos seus fillos bastardos, condenándoas a permanecer nesta rede durante toda a súa vida.

Con todo, a maioría das 10.000 mulleres que estiveron nestes reformatorios foron introducidas polas súas familias coa axuda do cura. “Como garantía do poder moral –di Sebban-, os sacerdotes da parroquia recomendaban ás familias que enviasen ás súas fillas supostamente perdidas a unha lavandaría para evitar a vergoña e protexer a honra da familia. Ás veces tamén ocorría que o envío de varias mozas á cidade era simplemente demasiado bonito e corría o risco de caer no pecado ou de provocar aos nenos. Tamén houbo chicas que se marcharon por decisión propia, porque non atoparon outra solución”.

Oficialmente, estes establecementos eran entidades privadas e a única fonte de ingresos era o traballo dos alberguistas. As mulleres encerradas nunca recibiron salario algún. En Seguridade Social, ninguén deixou nunca unha cotización. Algúns conseguiron volver ás súas familias tras unha estancia máis curta ou máis longa. Houbo tamén algúns que conseguiron fuxir abrindo o valo. Outros poderían atopar traballo de criada. Pero moitos permaneceron longos anos na sombra, abandonados polos seus familiares, esquecidos pola sociedade.

Na década dos 90, os grandes escándalos sacudiron durante moito tempo a Igrexa católica, alicerce da sociedade irlandesa: os abusos sexuais a nenos e mozos provocados por relixiosos de sacerdotes, bispos e congregaciones masculinas, que teñen ao seu cargo unha parte importante do sistema educativo do país. A Irlanda revelóuselle unha cara oculta da súa historia. Pero a pesar das fortes desordes que se produciron nas Industrias School, o tumulto non chegou ás lavandarías de Magdalena, que eran o elo máis sensible daquel sistema de control represivo. As últimas mulleres que saíran delas marcháronse a Inglaterra, silenciosas e avergoñadas, en busca dunha nova vida.

Unha nova explosión en 1993: Cando a maior lavandaría de Dublín foi vendida por monxas para construír vivendas, ao entrar as máquinas escavadoras apareceron os ósos de decenas de mulleres, lavandeiras anónimas enterradas ilegalmente sen o correspondente certificado de defunción.

Mobilizáronse grupos de mulleres e quentouse a campaña Justice for the Magdalenes. Houbo que demostrar a responsabilidade do Estado. Aínda que oficialmente estas lavandarías eran institucións privadas, en 2013 unha comisión especial do Parlamento de Dublín demostrou que o Estado financiaba indirectamente os seus servizos de lavandaría para a realización de tarefas de entroidos militares, hospitais e outras unidades públicas.

A verdade móvese con lentitude para as mulleres. Aínda non se lles concedeu ningunha indemnización. As últimas Madalenas apáganse en silencio.