Eliane Radigue naceu en 1932 no seo dunha familia de pequenos comerciantes e creceu no centro de París. O camiño que lle levou á música non foi lineal; tomou cursos de piano coa señora Roger, á que adoraba, pero foise a vivir a Niza despois de casar moi novo co artista Armand. Con 23 anos era nai de tres nenos, e no seu pouquiño de tempo libre dedicábase a facer o que el describe como “bricolaxe musical”. O descubrimento da música concreta a través de rádioa, a música electrónica producida a través da gravación de sons de obxectos, levouna a un camiño máis frutífero. As obras de Pierre Schaeffer e Pierre Henry, avós deste tipo de música, foron empuxando aos poucos cara á música electrónica, traballando con sintetizadores e feedback, e colaborando con músicos acústicos, con 72 uts.

Esta entrevista fixémola en casa de Eliane Radigue. Vou visitala con frecuencia desde hai algúns anos. Ao principio era só para traballar no meu Occam, logo para crear xuntos varias pezas, e ultimamente para que me conte a súa vida, as súas creacións e as súas reflexións. Cando a súa saúde aínda o permitía, fixemos unhas viaxes xuntos e durante anos converteuse no meu amigo.

Eliane vive nun pequeno piso do Distrito 14 de París, a curta distancia da rúa Daguerre onde Agnes Varda instalou a súa “propia” praia para Lles Plages d’Agnes. Pequenos comercios, despachos de arquitectos e pequenas librarías danlle o aspecto de París de outrora.

As chatarras que están no seu apartamento relatan unha vida chea de intereses: fotografías dunha gran familia, libros e revistas que reflicten o seu interese pola cultura e a ciencia, algúns cadros e esculturas, e moitas plantas. Elian ten unha butaca cando ensaiamos como o seu recuncho fixo e tomamos o té obrigatorio. Mesmo cando falamos.

Como descubriches a música concreta?

Foi na década de 1950, os meus fillos eran aínda pequenos. Cando os coidaba pola mañá, ouvía rádioa. Vivía en Niza, cerca do aeroporto. Naquela época había seis voos ao día, un deles un gran avión de longa distancia que voaba de noite a Saigón. Os avións aínda tiñan hélices e soaban moi interesantes. Podía distinguir entre unhas e outras. Gustábame ouvir os avións, era como un xogo. Un día escoitei na radio unha emisión de Pierre Schaeffer e Étude aux chemins de fer, música concreta.

Despois dese descubrimento, por unha casualidade afortunada enfrontáchesche con Pierre Schaeffer, o que provocou a túa admisión nos estudos de música concreta. Alí tamén colaborou con Pierre Henry.

Si, alí empecei a cortar a cinta magnética. Ambos traballabamos, Pierre Henry facíame cortar a cinta. Aprendín a facer chaquetas longas, para chegar a ter arranxos correctos, e moi curtas, para conseguir ataques. Aprendín moitas cousas con Pierre Henry. Pierre Schaffer viña de noite para informarlle do traballo que fixemos.

Logo traballaches con feedback e a partir da década de 1970 comezaches a compor cos sintetizadores que coñeciches cando estiveches en Estados Unidos. Unha desas obras é Kaliasha, a segunda parte de Trilogie da Morte; está feita co sintetizador ARP, ese foi o teu instrumento durante moitos anos.

Si, pero durante todo o tempo que traballei con feedback chameilles proposta de son, porque non tiña ganas de discutir si iso era música ou non, porque para ser compositor hai que facer música. Eu non me chamei compositor ata que os meus amigos me declararon.

Fai case 15 anos empezou a colaborar con músicos que traballan con instrumentos acústicos. A primeira foi Elemental II e despois tres co ciclo de Naldjorlake. É a primeira impresión, que é un son continuo o que une as dúas épocas.

O son continuo é un medio, non un fin en si mesmo. A música que quero facer vai máis aló do son. Hai conexións. Con todo, creo sinceramente que non puidese desenvolver a música que agora facemos si non pasase antes aquela longa fase da música electrónica.

En 2011 comezaches o ciclo interminable de Occam, no que coñeces primeiro a cada músico cun só, para logo compor xuntos pezas. Non todas as túas pezas acústicas transmítense con partituras escritas, senón verbalmente e con imaxes. Cal é a idea deste ciclo?

As primeiras ideas son as ondas. A primeira fonte de inspiración da serie Occam Océan xorde cando descubro, na década de 1970, no Museo da Historia Natural de Los Ángeles, unha longa cinta que representa as lonxitudes das ondas electromagnéticas que se coñecen, desde a lonxitude de onda até o Sol até os raios X, até os raios Gamma… Sen fin, máis aló destes dous extremos quedan as ondas de cor máis afastada!

Cando traballamos, o teu mantra é que ten que estar dispoñible. Que queres dicir con iso?

Que con esta música nunca se poden forzar as cousas. Non é unha música na que é mellor tocar o máis posible. Hai que saber parar. Estar dispoñible é estar completamente aberto, estar preparado para o son que creas e creas. É dicir, que a estrutura está aí, pero dentro desa estrutura, todo o inconmensurable ten que desenvolver a evolución, o desenvolvemento do son. Cando vai ben, quedamos aí, atopamos a articulación, encadeamos o que vén a continuación no momento oportuno. Pero se hai un pequeno problema, pois, bo, co que segue tentamos atopar a articulación máis rápido. Iso é estar dispoñible, estar dispoñible na propia natureza. É coma se entendese o son como unha vida autónoma que debe ser respectada. O que me interesa non se pode ponderar, é o que non se pode medir, o que non se pode teorizar; por iso é moi difícil falar diso.

Como describirías o que buscas en música?

Resumindo o que me gusta, é esa axilidade, que nos leva a unha especie de maxia do son na que todas as percepcións están agudas, mesmo fisicamente, a todos os niveis. A música di moitas cousas que as palabras non poden dicir, nin sequera a través da poesía. O que máis se achega é a poesía. A poesía di máis do que din as palabras que usa, porque se tomas as mesmas palabras e colócalas noutra orde, aínda que queiran dicir algo, seguramente xa non serán poesía.