Xogadora de baloncesto, estudou Fisioterapia e Ciencias da Educación Física e do Deporte, e en 2014 entrou no mundo do ciclismo profesional.

Si. A súa irmá Mireia Epelde aínda traballaba como ciclista e o masaxista da selección española, Josue Aran, era ao mesmo tempo masaxista do Trek. Mireia díxolle a Josué que si algún día levaríame a algunha carreira, e así empecei. Sempre coñezo o mundo do ciclismo, xa que ía seguindo á miña irmá, moitas veces metida no coche dos directores do equipo. O último ano de estudos, pola súa banda, fixen un período de prácticas de catro meses, e fíxeno no grupo Trek. O obxectivo era facer un seguimento dun deportista e fíxenme pasar por Haimar Zubeldia. Haimar acababa de ser operado pola boneca, e o meu traballo consistiu non só en ver os adestramentos dos ciclistas, senón tamén en facer un seguimento exhaustivo de Haimar. Por outra banda, cada día tiña que dar masaxes a dúas ou tres ciclistas, entre eles Haimar, observando como se curaba a súa lesión de boneca. Estiven moi ben. Era unha época de adestramentos, o ambiente era tranquilo, non era unha situación grave nunha carreira.

Que tal con Haimar Zubeldia?

Moi ben, é un mozo moi san… Tamén estiven con Markel Irizar. Moi simpático tamén. Son moi diferentes, pero compleméntanse moi ben.

Falabades en eúscaro?

Acabouse, pois!

Despois traballou no Murias Taldea durante dous anos.

Si, até o ano pasado. É unha conta de contacto. O curriculum, din, pero moito non mírano. Si traballaches ben nalgún sitio, abonda con que alguén cho diga onde faga falta: “Treken estivo catro meses facendo prácticas, vale”. Así foi no caso de Murias. Souberon que fixen prácticas con Trek, acababa de terminar os estudos, vasco, fisioterapeuta… e fixéronme caso. Eu quería traballar no mundo do ciclismo, veume a oportunidade, e así.

Apaixónache o ciclismo?

Gústame o ambiente de ciclismo. Algo que encerra deporte. Gústame ver na tele, si, pero se o vexo na tele, prefiro outros deportes. Gústame o tipo de vida do ciclismo. O surf tamén ten ese tipo de vida. Vivir de aquí e de alá, nómade… Agora no momento gústame esa forma de vida. A algúns os vexo no mundo do ciclismo, son pais, ou teñen familia, teñen máis de 40 anos. Niso non, eu non me vexo traballando no ciclismo con 40 anos. Paréceme unha gran madeira, moitos días fóra, e nos días exteriores trabállase moito, vives a mercé do equipo as 24 horas do día, dorme con eles, vives para outros as 24 horas do día. Poida que teñas tempo para correr unha ou dúas veces por semana. A vida é dura, pero gústame a vida. É unha vida especial.

Non é vostede, con todo, un traballador dun grupo determinado, senón o dono de si mesmo.

Trabállase de dúas formas: mediante a firma dun contrato anual cun grupo determinado ou ben por días. Si traballas baixo contrato, dispós dun salario fixo mensual, con vacacións pagas, un número determinado de días de traballo. É unha vida un pouco equilibrada, si quérese. Con todo, a día de hoxe é moi difícil conseguir un contrato, xa que os equipos prefiren contratar por días a traballadores como nós. Por suposto, resúltalles máis barato. Pagan por días e daquela cada un ten que arranxar con Facenda. Acabo de empezar e pásome o día. Por suposto, encantaríame traballar baixo contrato, pero mentres tanto, cando un grupo che chama e diche: “Podes vir a esta carreira?”. “Pois si!”. Pode haber máis dun grupo ao mesmo tempo, pero o certo é que sempre se pode traballar co mesmo equipo.

Agora estás co Aqua Blue Sport. Que carreiras fixeches este ano?

Estou con Aqua Blue, pero empecei o ano con Caixa Rural: Fixen a Volta a Mallorca, a Estrela de Bessèges e a Volta a Omán. Desde entón comecei con Aqua Blue e fixen varios clásicos en Bélxica, Croacia, Yorkshire (Inglaterra), Volta a Noruega, e despois tiven tres semanas de descanso. Agora estou a esperar un tour privado. En Estados Unidos e noutros países, os afeccionados, ou os masters, teñen o costume de formar un pequeno grupo e facer unha especie de volta. Necesitan un equipo técnico que lles acompañe, incluíndo fisioterapeuta. Unha vez feito isto, virame a segunda parte da tempada, pero aínda non sei nada diso. Facemos uns 150 días de traballo ao ano, e xa fixen moitos días, ou bastante.

O afeccionado ve carreiras de ciclistas polo exterior. Que ves ti por dentro?

Que circo hai detrás do ciclismo! O que si vexo é como está organizado, que vida nómade temos, cantas cousas fan falta para que un ciclista faga a etapa sobre a bicicleta, canto material fai falta, que comida, cales son os horarios… Por exemplo, para poder facer unha carreira de cinco horas, temos que facer dezaoito horas de traballo. Como en moitas outras obras, o que hai detrás da carreira ciclista non se ve, non se ve.

Dixo dezaoito horas, e non sei si díxoo vostede por exemplo, si temos que entender aparte da calor...

Levantouse cara ao sete da mañá e foi deitarse ás dez e media ou ao once. Ese é o noso horario. Non estamos a traballar todo o tempo, pero estamos a traballar todo o tempo en algo.

Cal é o traballo dun día?

Podemos realizar dous tipos de traballo: de hotel ou de carreira. O persoal que traballa no hotel levántase ao sete da mañá, almorza e prepara o material que necesitan os ciclistas para a carreira: encher os bidóns de bebidas e alimentos, completar as neveiras –en función do tempo varían as cantidades de sal e auga–, preparar o almorzo para os ciclistas, a comida do equipo técnico, lavar os coches por dentro –os mecánicos límpanos por fóra–, recoller todos os trastes e as maletas, preparar o camión ou o vehículo que sexa ou o que sexa e comezar a carreira a unha media hora antes dese día. Chegamos ao hotel e tócanos facer toda a entrada. Logo hai que preparar algúns alimentos para o día seguinte, como o pastel de arroz, que se debe facer a véspera. Tamén hai que organizar a aula de alimentación dos ciclistas, a sala de masaxes… Todo ten que estar preparado para a chegada dos ciclistas. Tamén ten que saber cal será o horario do día seguinte.

A lista é longa. Non se termina o traballo?

… Tamén limpar o camión. E pór a lavadora… Iso é o que fai a persoa encargada do hotel. Son moitos traballos, moitos detalles, aínda que non é un traballo difícil. Pero eu, en lugar de facer ese traballo no hotel, fago o outro, o da carreira. Entón, o meu traballo consiste en ir en fila de coches coa carreira: sairei en coche media hora antes de que saian os ciclistas. Irei ao avituallamiento e ao momento de subministración de auga aos ciclistas e, despois, ao momento de chegada. Chegamos á meta pasadas o cinco da tarde e desde alí dirixímonos ao hotel. Cando os ciclistas terminan o día os mecánicos limpan e estudan as bicicletas e nós, polo menos tres persoas en cada grupo, empezamos a masajear a todos os ciclistas. Despois, ducharse e cear. Ocorreunos en Yorkshire, por exemplo, que a última cea no hotel chegásenos ás nove, e que houbésemos masajeado ao dez. Púñannos un prato frío e ceabamos así. Normalmente, con todo, chegamos a cear a tempo. Aínda que un pouco tarde.

Cantas cousas!

Non é un traballo difícil, son moitas cousas pequenas, temos que coidar os detalles… Así van os nosos días. Son sempre parecidos. Bo, se o equipo fixo unha boa etapa ou gañou a carreira, o ambiente de masaxe ou de cea é diferente, o humor que ten o ciclista cambia. Son fisioterapeuta, pero fago o traballo de fisio en dous ou tres horas. Polo demais, podo ser psicóloga, ou ama, cociñeira e limpadora… Todos os roles facémolos os soigneur. Nun grupo grande, podemos ser unhas dez persoas traballando como soigneur, uns somos fisios, outros somos deportes masaxistas…

Cantas mulleres traballades no ciclismo?

Pouco máis ou menos. En Acqua Blue, por exemplo, son a única muller. Tamén no Murias. Había outro no Trek. Había algunhas no Dimension Data. Somos moi poucas mozas en ciclismo. No ciclismo masculino, con todo, hai equipos nos que queren ás mulleres, din que axudamos a equilibrar o ambiente, que acougamos o punto de tolemia dos homes. Nalgúns grupos, con todo, non queren mulleres, din que non podemos traballar como un home.

Tanto no traballo do hotel como no da carreira, os soigneur non ven a carreira.

Eu fago o traballo da carreira, iso é o que me gusta, e vexo pasar aos ciclistas en dous puntos, no avituallamiento e na entrega de auga. Non vexo outra carreira. Ja, ja…

A cantidade de lixo que os ciclistas depositan ao redor do avituallamiento ou ao chegar ao seu destino.

Iso está a cambiar, como moitas outras cousas. Hai un espazo de alimentación de 500 metros onde se pode dar ración aos ciclistas. A continuación, outro tramo, de 500 metros, no que os ciclistas lanzarán o lixo. É algo novo, pero niso están. Por exemplo, acabo de vir de Noruega, e alí, nesa zona de lixo, os traballadores que veñen detrás da carreira –entre outras cousas, as pancartas do avituallamientos e quitándoas– recollen o lixo que tiraron os ciclistas. Nalgunhas carreiras tamén se colocan dous puntos de lixo. E, doutra banda, algúns ciclistas, como non poden permitirse nestas zonas de lixo, tamén esconden algúns residuos, papel de aluminio e outros debaixo das cadeiras.

Iso tamén está a cambiar…

Si, si. Por iso, os ciclistas tamén chegaron a castigar aos seus compañeiros de equipo. Non só por facer un oco no coche, senón tamén por condutas que supostamente danan a imaxe do ciclismo.

En que idioma comunícanse?

Hoxe en día, todo o mundo sabe inglés. Cos ciclistas, por tanto, fágoo en inglés, sen ningún problema. Doutra banda, tamén sei castelán, italiano e eúscaro, e tamén os uso cos ciclistas desas linguas. En francés, arránxome un pouco. Nun tempo, o francés era a lingua oficial do ciclismo, e hoxe en día son o inglés e o francés. Nas carreiras e nas traducións locais, primeiro utilizan o idioma local e segundo o inglés. Con todo, os xuíces dunha idade seguen utilizando o francés, aínda que tamén están obrigados a aprender inglés. Ademais, gústanme moito os idiomas, e mesmo me vou a ningún sitio, trato de dicir algo no idioma local, “grazas”, aínda que sexa só un “adeus”. Tentalo, polo menos.

Xunto coa fisioterapia, estudando Ciencias do Deporte, traballando en equipos profesionais de ciclismo, que camiño gustaríalle percorrer no futuro?

Non pensei moito. Agora gústame isto. Podería ser un adestrador persoal, ou un profesor de educación física nun colexio, pero o que máis aprecio é un aspecto que me deu a aprendizaxe da educación física: a forma de ver e entender o deporte. A fisioterapia, pola súa banda, ensinoume que teño que tratar a cada deportista dunha maneira concreta e especial, non me ensinou como teño que atender, con exactitude, pero si que o teño que facer dunha maneira especial. O traballo ensinarame todo o demais.