A análise realizada polo Goberno Vasco en 2011 sobre o estado de conservación dos bosques deu conta do mal estado de conservación dos bosques no País Vasco. Bizkaia é, segundo o estudo, o territorio histórico con menos superficie que alberga as plantas autóctonas (carballo, quejigo, aliso, arte e hayedo) e, por tanto, o menos conservado. Cunha superficie forestal do 71,86% da superficie total do territorio, o 59,55% da mesma son arboledas, 158.988 hectáreas. O 75,61% desta superficie forestal corresponde a plantacións de eucalipto e piñeiro, mentres que as especies autóctonas só representan o 24,36% restante da superficie forestal. Ademais, as especies autóctonas son pequenas e dispersas entre si, o cal sería contrario ao que sería a sa, segundo Julen Villasante, membro da plataforma.

A plataforma explicou como chegamos a esta situación. O piñeiro radiata chegou por primeira vez a Bizkaia en 1847, e a talla desta árbore, traída desde o exterior, permitiu a algúns pagar “os ingresos das súas vivendas e tellados dos seus caseríos”. Con todo, no transcurso de século e medio, mentres que en California, país de orixe de Radiata, a extensión deste piñeiro é de 4.000 hectáreas, en Bizkaia é de 70.000 hectáreas, o 53% da superficie forestal. As especies alóctonas (de orixe non autóctona) que comezaron a plantar para producir madeira acabaron substituíndo ás autóctonas.

O descenso da madeira de piñeiro en termos de valor nos últimos anos provocou a plantación masiva doutra árbore do exterior: o eucalipto. A plataforma advertiu de que o arboledo que máis tivo extensión nos últimos anos seguiu estendéndose no caso de que non se adoptaron medidas.

Danos laterais por substitución de bosque autóctono por foráneo

Do mesmo xeito que o piñeiro, o eucalipto tamén é un “produto sometido ás leis do mercado global”, e considera “dubidosa” a rendibilidade desta mirada a longo prazo. A pesar da desconfianza sobre os beneficios que pode achegar en relación aos factores económicos, o eucalipto tamén provocou outros efectos claramente negativos. “O eucalipto desenvolveu mecanismos de competencia con outras especies, absorbe auga da contorna e pon aos bosques en risco de incendios, xa que ten a capacidade de sobrevivir ao lume”, explica Villasante. Así mesmo, utiliza a auga que absorbe para o seu crecemento, “reducindo os caudais dos arroios dos arredores e causando graves danos á flora e á fauna”, segundo Villasante. Aínda por riba, a recuperación do terreo onde se produciu o eucalipto é moi complexa, xa que continúa durante varias xeracións tentando volver nacer dos exemplares cortados polo eucalipto.

Á marxe dos danos do eucalipto, a plataforma subliña que tanto o piñeiro radiata como o eucalipto son os responsables da vulnerabilidade do solo. Tanto o método de plantación como o de colleita cumpren unicamente a función de produción, sen ter en conta os factores ambientais. En canto á biodiversidade, con todo, a plataforma sinala que provocan danos considerables, destacando como principal risco a introdución de especies invasoras e a h

destrución ou división da aviación.

Aínda que os piñeiros e eucaliptos monocultivos están plantados en solos fértiles/fértiis e ricos en materia orgánica, o informe da plataforma explica que a xestión forestal incide negativamente nestes terreos. No caso dos piñeiros, nas tallas que se realizan cada 35-40 anos e no caso dos eucaliptos cada 12-15 anos, por exemplo, córtanse árbores de todo o ámbito coas técnicas que utiliza a xestión forestal actual. Estes cortes provocan a desaparición do sotobosque creado á sombra das árbores. A utilización da maquinaria pesada para a apertura de pistas, a execución da madeira por arrastre, así como outros factores que afectan á biodiversidade en termos de xestión son os traballos mecanizados. Entre os danos que isto produce destaca a perda da capacidade de absorción do carbono da terra, grazas á cal se combate o cambio climático.

Aposta por outra xestión forestal

Ante esta situación, a plataforma Bosques de Todas as Cores subliñou a necesidade de repor o bosque autóctono, e á hora de tomar medidas para iso, Villasante sinalou que “a valentía debe ser da administración”. A proposta está dirixida principalmente á Deputación Foral de Bizkaia e aos concellos, por entender que a súa intervención na recuperación dos bosques autóctonos é a máis significativa.

A plataforma expuxo á Deputación Foral un cambio de modelo de xestión forestal, en especial no referente aos terreos de titularidade pública que están na súa man. Como criterio xeral, e co obxectivo de recuperar o bosque autóctono, pídese que se limite a superficie das terras ocupada por especies alóctonas, subliñando que non se cumpriu até agora a norma aprobada en 1994 en favor da promoción das especies autóctonas nos montes públicos. E propuxeron a Silvicultura Próxima á Natureza, porque consideran que é o método que mellor combina a produción e a conservación: o que permite preservar a biodiversidade e facer a madeira co bosque autóctono, tal e como aseguraron varios países europeos.

En canto aos bosques de propiedade privada, que representan o 76,24% das masas arbóreas, o que se faga alí terá unha importancia ineludible. Así, a plataforma Bosques de Todas as Cores mostrouse aberta a asesorar aos propietarios de espazos privados que queiran apostar polo Forestal Próximo á Natureza. Con todo, deixaron claro que a Deputación ten a responsabilidade de comprar e repor os terreos e de ofrecer axudas económicas aos propietarios que estean dispostos a facelo. Prevese que as axudas estean dispoñibles para finais de ano.

En canto ao resto de medidas, a plataforma subliña a necesidade de seguir traballando e de cualificar de "deficiente" a actitude mostrada até agora pola Deputación. “Temos que tentar producir doutra maneira (…) fíxose noutros lugares e, por tanto, é posible”, asegurou Villasante. Os municipios de Atxondo, Ea e Bakio, por exemplo, adiantaron que xa están a dar os primeiros pasos nese camiño.