Sempre dixo que “o noso obxectivo era conseguir a liberación dos negros, non a igualdade ante a lei, o que significaba aceptar o sistema como tal”. Desde esta perspectiva, como valora o movemento Black Lives Matter?

O primeiro que teño que dicir é que non é un movemento, non sei por que lle chaman movemento. Que nos indica que hai un movemento detrás dese traol? Pero, aínda que sexa unha iniciativa organizada, cales son os seus obxectivos? A maior parte deles refuxiáronse en Hillary Clinton. Como podes protexer a Clinton sendo negro? Trátase dunha iniciativa contra a brutalidade policial. Utilizan lemas como “mans arriba, non tires”, pero onde está o pensamento revolucionario? Por tanto, non vexo nada para un cambio profundo, nin accións, nin programas.

Tamén criticou o feminismo liberal.

Bo, non se que é iso, pero o movemento feminista-ou, en EE.UU., depende dos ideais brancos burgueses. Fálanche de dereitos reprodutivos, pero nos deu un plan de familia sen ter en conta quen era Margaret Sanger. Era partidario de Eugenesia, de eliminar determinadas poboacións, e abriu as primeiras clínicas de aborto en Harlem.

Doutra banda, cando din que queren romper o teito de cristal queren dicir que queren participar no mundo empresarial para que eles tamén teñan a igualdade de pisar a outras persoas, incluídas as mulleres.

E nese movemento non verás a ningunha muller negra nin a ningún latino, a non ser uns poucos. É un movemento espontáneo de mulleres brancas, tanto na primeira como na segunda e terceira onda.

Non cre vostede, con todo, que as mulleres teñen dereitos que loitar?

Por suposto, isto non quere dicir que non pense que hai cuestións que sofren especialmente as mulleres pobres e as negras e latinas e que deben ser abordadas como un problema das mulleres. Por exemplo, as mulleres negras son o grupo máis pobre do mundo. No África subsahariana, por exemplo, son máis pobres que os homes negros en todas partes. E ninguén fala desas persoas, como non se fala das mulleres pobres que se encargan de coidar aos seus fillos en Estados Unidos. E o que impulsan esas feministas liberais é o seu estilo de vida. Queren difundir os seus valores, como o fai o típico pensamento burgués, que pensan que o que pensan é correcto e axeitado.

Isto vese moi ben na Lei de Reforma das Axudas Sociais, aprobada por Bill Clinton. Esta reforma criminalizó ás mulleres pobres e a xente votou ao seu favor, pensando que afectaría sobre todo ás mulleres negras. Pero a maioría dos que viven das axudas sociais son brancos, que son a maioría en Estados Unidos. Esta lei supuxo a criminalización das mulleres pobres, deixou sen atención sanitaria aos nenos desas mulleres e as feministas non dixeron nada.

E aquí o importante é preguntar cales son as principais preocupacións das mulleres. É a nosa preocupación ser iguais aos homes? Bo, eu non quero ser como un xeneral que está a matar xente en Afganistán. Pero me preocupa que as miñas posibilidades de vida estean limitadas porque son unha muller e non poder gañar diñeiro porque son unha muller para coidar dos meus fillos.

Que opinas da iniciativa #MeToo?

Este movemento #MeToo é unha especie de ebento de Hollywood, e aí ves ás actrices lamentar que eses homes reciban dous millóns e elas só un millón. E, mentres tanto, non dixeron nada das mulleres da rúa ás que se dedican todos os días a sacar a vida adiante. E, por outra banda, todo isto viuse reflectido no feito de que os violados son brancos. As vidas das mulleres brancas son claramente máis importantes que as das negras, e ninguén fala diso.

En calquera caso, digo que son feminista, si, como non vou selo, porque son muller! Estou oprimido como muller, como negro e como pobre persoa. É verdade que teño unha casa digna e suficiente para comer, pero, en definitiva, non teño control sobre cousas que me condicionan como muller, como negro e como ser humano.

E cal era a postura de Pantera Negra sobre o feminismo?

As Panteras Negras mostráronse moi firmes a favor do movemento de liberación e a loita das mulleres, así como da liberación gai. Estabamos a favor da liberación das mulleres, de que as mulleres tivésemos liberdade para definir o noso destino, de que o noso destino non estivese condicionado por si estabamos casados ou non cun home. Moitas mulleres, se non casaban cun home, non tiñan suficiente para vivir, polo que o problema social é á vez económico.

A diferenza doutros movementos revolucionarios, as Panteras Negras deron moita importancia ao chamado proletariado das plumas, porque eran “o sector máis motivado para guiar a revolución”, nas súas palabras. O partido decidiu educar e politizar a esta xente. Como conseguiron “converter a rabia do gueto nunha acción revolucionaria”?

Levo vinte anos traballando con xente que está no cárcere e que saíu do cárcere. Na miña opinión, eles teñen o maior potencial para ser a vangarda da revolución. Por suposto, as masas tamén terán que unirse nalgún momento, pero o resto da xente está ligado ao sistema. Teñen ou queren un posto de traballo. Os outros non queren postos de traballo, non forman parte do sistema, non lles gusta e odian á policía. Arriscáronse na vida e, por tanto, teñen máis potencial que unha persoa que vai traballar todos os días, coa súa televisión e as vacacións de Disneyland.

Por outra banda, e Marx equivocouse niso respecto dos negros, o proletariado das plumas era para Marx o lixo da Terra, porque el valoraba á clase obreira. E non só viu aos escravos como unha clase especial de negros. Formaban unha clase de obreiros, pero sen salario. Por tanto, segundo a definición de Marx, os actuais traficantes de drogas serían comparables aos proxenetas da súa época. Iso é o que temos nos EEUU negro. A pesar de ter un posto de traballo, a maioría dos negros non teñen suficiente diñeiro para formar parte da gran masa do proletariado e teñen que andar no trapicheo.

Estados Unidos é o país con maior número de presos en todo o mundo, con máis de 2.120.000. Como chegastes á situación actual?

O incremento no número de presos e na duración da prisión é un fenómeno relativamente recente, froito dunha lei aprobada en 1994 por Bill Clinton para castigar aos delincuentes recorrentes. Segundo esta lei, o feito de ser condenado en tres ocasións implicaba automaticamente un castigo vitalicio.

Entre 1994 e 2004 duplicouse o número de prisioneiros. A metade son negros, aínda que representan o 13% da poboación total. Non é que exista un plan para encarcerar aos negros: é algo automático desde 1865, cando xurdiron para capturar aos escravos fugados polo departamento do xerife. E vemos que aquí todo o mundo benefíciase deste sistema, e os negros sempre debaixo. O autor da Declaración da Independencia, Thomas Jefferson, explicou esa concepción con toda claridade. Dicía que os negros eran menos que os brancos, polo don da mente e do corpo, que a súa cor era desagradable e que despedían un cheiro pestilente, polo que, ao non chegar ao nivel dos homes, estes non se estaban convertendo en escravos. Esa foi a base de Estados Unidos desde 1710.

Explicarasnos en que consiste o complexo penal industrial racista?

Os prisioneiros producen grandes ganancias, non especialmente polas cousas que fabrican, senón pola fortuna que eles ou o Estado gastan. No cárcere teñen todo: chamadas telefónicas, videollamadas, roupa, comida… poden comprar de todo, pero moito máis caro que na rúa. E como non teñen diñeiro, eses mesmos prisioneiros que non producirían ningún beneficio na rúa, gastan moitísimo. O estado de California, por exemplo, gasta uns 70.000 dólares ao ano.

É certo que algúns prisioneiros traballan sen andrómenas. Úsanas para limpar estradas, acondicionar xardíns, facer mobles… e non páganlles nada, ou moi pouco. E o complexo penal industrial é algo parecido ao complexo militar industrial, pero cos presos. A xente pensa que é un sistema que está máis vinculado aos cárceres privados que ás privadas, pero non ás de propiedade estatal. Hai unha chea de obreiros que traballan alí. En California, por exemplo, os carceleros gañan 100.000 dólares ao ano. Vostede cre que lles gustaría que desaparecese o sistema penal? E eses traballadores teñen os seus propios sindicatos para asegurar que os carceleros non perdan o seu posto de traballo. E cal é a principal mercadoría que teñen? Os prisioneiros. Para eles é imprescindible seguir enchendo os cárceres. Hai moita xente gañando diñeiro á conta dos cárceres. A maioría dos reclusos, ademais, atópanse en prisión por diferenzas económicas e os negros son o seu mellor xantar, xa que ninguén fai nada por eles, porque non teñen diñeiro para pagar as costas procesuais.

En 2014 puxo en marcha a iniciativa Oakland and the World Enterprises, co obxectivo de crear negocios lucrativos da propiedade de ex-recluídos e da súa dirección. En que consiste o proxecto?

Un dos aspectos da opresión que sufrimos os negros en EE.UU. é que si estiveches no cárcere, ao saír non vas atopar traballo na tenda dun tío, ou si non, porque antes de conseguir traballo tes que presentar antecedentes penais e o empleador non vaiche a contratar. Por tanto, sen traballo, é moi probable que se volva a cometer un delito de venda de droga ou de actos ilícitos e que volva acabar no cárcere. Ante esta situación, e co apoio dun representante do Concello, conseguimos unha parcela para crear cooperativas propiedade de persoas excarceradas e de poboacións marginalizadas, é dicir, negros pobres.

A iniciativa ponse en marcha e polo momento temos un horto urbano. E coas verduras que sacamos da horta organizamos un banco de alimentos. Ademais, queremos construír vivendas alcanzables e gustaríanos que a iniciativa se repetise noutras cidades para que a xente que saíu de prisión teña unha oportunidade.