Coas mans estreitamente atadas e as voces libres, Gure Esku Dago (GED) asumiu o reto de unir Donostia, Bilbao e Vitoria-Gasteiz coa reivindicación do dereito a decidir, na mobilización máis multitudinaria que se organizou nunca. 38 pobos e tres capitais, cun mínimo de 100.000 elos. A piques de cumprir cinco anos, chegou a proposta da segunda cadea, antes do comezo do ciclo electoral de 2019, para que os partidos do Parlamento Vasco dean un golpe de man e sintan o alento da cidadanía. Trátase dun fito que vai abrir camiño a nivel de Euskal Herria.

O GED chegou á cadea humana nun gran momento de forma ou, precisamente, a preparación da mobilización foi o adestramento máis eficaz. Esa é a impresión que ten Nerea Epelde, de Bilbao e Deusto. “A mobilización resucitou aos grupos de traballo dos barrios, temos en marcha quince grupos máis fortes que nunca. O traballo de formiga necesita de cando en vez unha imaxe, un punto de inflexión”.

Un dos eixos da ED durante este cinco anos foi o cambio de cultura política. Enredáronse novas relacións e superáronse diferentes prexuízos. “Non é fácil superar os límites ideolóxicos”, di Epeld, “pero notei que a desconfianza da xente diminuíu respecto da cadea humana anterior. Antes estaba salpicado. Algúns preguntaban quen estaba detrás dos GED”. Os receos entre os vascos vanse fundindo aos poucos e case sen darse conta, como unha neve que desaparece da rúa.

“É responsabilidade, é reto, xera medo, vertixe, estou tolo?”, enumerou Loren Roca, de GED de San Sebastián, aos que se lle pasaron pola cabeza nos últimos meses. A cadea humana ten unha complexidade especial en comparación cunha manifestación. 3.000 voluntarios forman unha organización de grandes dimensións: responsables de quilómetros, organización de autobuses, inscricións, permisos, venda de camisetas e panos, coordinación, gravación de imaxes… o éxito da iniciativa esixe unha organización rigorosa. “Estou convencido de que imos dar unha imaxe magnífica”.

En Vitoria-Gasteiz tamén se notou nas últimas semanas a iniciativa, segundo o membro de GED Lorea Hernández, “os meses anteriores a xente estaba un pouco perdida, non sabían organizar algo parecido á Korrika, pero o cambio notouse nas últimas semanas. A cadea humana ha achegado a moita xente, veñen á tenda a preguntarnos en que poden axudar, e espertouse un gran interese”.

Ao tema do dereito a decidir cóseselle deseguido o fío do status político. A posibilidade dun Estado independente. Pero o GED enténdeo no amplo sentido da decisión, a nivel de política social. Din que se trata dun fío que une varias reivindicacións, en unión de dous discursos que están no boga: “un mesmo dono do seu propio corpo” dentro do feminismo e partidario de xestionar nel o sistema de pensións. A onda das dúas reivindicacións estará presente na cadea humana. O sistema educativo, os dereitos lingüísticos, as condicións de traballo… a cadea humana tamén quere ser un punto de encontro para todas aquelas persoas que están nestes temas. Para facernos ver isto, GED convidou a pintar con mensaxes de todo tipo os panos brancos que se repartirán por 5 euros.

En Pamplona, na praza do Castelo, o 19 de maio representouse a dobre cadea: Escudo das cadeas de Navarra e cadea humana. Nesta ocasión aos navarros tocoulles encher a chaira de Zarautz e Álava, despois de que en 2014 deixasen sitio os elos guipuscoanos e alaveses. Nerea Epelde, de Bilbao, non ten ningunha dúbida de que a afluencia de autobuses vai ser enorme. “Seguro que moita xente se move para esta cadea humana, tamén desde Navarra. Os bilbaínos temos quilómetros na cidade...”, Epelde tivo un sorriso traveso nos beizos, “grazas, cústanos saír de Bilbao”.

A cadea de 2014 percorreu unha soa capital: Pamplona. Por onde pasaba a cadea humana reforzouse o GED, e nesta ocasión queren facer saltar as chamas de Bilbao, Vitoria e San Sebastián. “Bilbao é a praza máis difícil. A clave será manter o impulso do 10 de xuño. De face ao futuro construirá unha base máis sólida”. En Vitoria-Gasteiz tamén espertou a ilusión o 10 de xuño, “temos que dar boa imaxe”, e coñéceselle á hora de falar, “estamos moi ocupados”. Lorea Hernández encargarase de ordenar á xente para a cadea o día que a rúa “Kutxi ” convértase nunha gran festa.

Impulso ao Parlamento

Gure Esku Dago tivo claro desde o principio onde pór o foco: “Os cidadáns somos os protagonistas”. Pero a meta da cadea tamén indica a quen hai que empuxar o 10 de xuño. O quilómetro 201,9 completarase nas portas do Parlamento Vasco, o último deles, nunha institución que está a debater e redactando o relatorio de autogoberno. Teñen, por tanto, a oportunidade de situar o dereito a decidir no centro.

“O tres primeiros partidos do Parlamento de Vitoria-Gasteiz teñen un discurso a favor do dereito a decidir. Son máis do 75%”, dixo o portavoz de GED, Angel Oiarbide, a pesar de que na política diaria apenas se materializou este incremento. “Estamos a seguir de cerca o relatorio. O acordo dos nosos representantes ten que ser inevitablemente proporcional á vontade deste pobo”. O pasado 24 de maio PNV e EH Bildu sumáronse á proposta de novo estatuto para recoñecer o dereito a decidir; Elkarrekin Podemos retrocedeu no último momento.

Eusko Ikaskuntza e o Parlamento Vasco han asinado un convenio de colaboración para a renovación conxunta do autogoberno vasco. Na véspera da cadea humana, 600 persoas daranse cita en Vitoria-Gasteiz, Donostia-San Sebastián e Bilbao para recoller as achegas da cidadanía e buscar oportunidades e tendencias de consenso. A síntese deste proceso participativo corresponde a Eusko Ikaskuntza para a súa posterior inclusión na proposta estatutaria do Parlamento. Para o inverno de 2019 está prevista a fase final: o referendo empoderador, a aprobación das Cortes españolas e o referendo definitivo. O 27 de maio, en Gernika, deuse a coñecer o manifesto asinado por 200 electos a favor do dereito a decidir. Catro alcaldes das capitais do Sur uníronse a el.

Ventos do sur

O contexto político do 2018 non é sinxelo, segundo a análise que realizaron: “Estamos nunha encrucillada: ao carón temos ventos regresivos que veñen do sur, e ao outro un novo ciclo baseado na democracia”. A pantasma do artigo 155 cubriu durante sete meses a Cataluña e, de paso, amedrentou o autogoberno vasco. Na cadea farase unha chiscadela aos presos políticos cataláns, o 122 será o quilómetro de solidariedade en Indautxu e venderanse panos amarelos para a caixa de solidariedade de ANC e Òmnium Cultural. Non é que se esqueza que foi Gure esku dago quen organizou as dúas manifestacións máis multitudinarias a favor do referendo de Cataluña na rúa Autonomía de Bilbao, e ninguén máis.

Cando a presenza da corrente de recentralización a gran velocidade en España puxo en perigo o actual autogoberno limitado, Gure Esku Dago sinalou a importancia da cadea humana do 10 de xuño: “Debe servir para demostrar que este pobo non está disposto a dar marcha atrás nas súas aspiracións e aspiracións”. Por sorte ou por desgraza, sentir unha ameaza adoita axudar á mobilización, polo que os organizadores tamén esperan unha resposta moi ampla á mesma. En cifras sinxelas: Trátase dunha cadea un 70% máis longa que en 2014, segundo informou o Departamento vasco de Seguridade.

Na procura de que os acontecementos de España e Cataluña favorezan a democracia, ven con esperanza o peche do ciclo de ETA, con ganas de abrir outro. “Tras o complexo contexto vivido nas últimas décadas, o dereito a decidir é unha ferramenta máis para avanzar. Unha clave importante para garantir a convivencia a longo prazo”.

O anuncio elaborado por Gure Esku Dago recoñece a “frialdade” que se fai boca a boca, a mobilización pode ser un antídoto ou alivio da desesperación. Así as cousas, no vídeo do anuncio lanzaron a frecha directamente ao corazón da nena. As xogadoras de rugby de mulleres que parecen esgotadas nos vestiarios e o capitán tratando de animar: “Que nos pasa? Cando nos convertemos neste mal grupo? Parece que esquecemos de onde vimos. Para que serve reprochar ao contrario os nosos erros se non somos equipo? Si non somos un grupo estamos en balde. Somos un grupo ou temos que ir a casa? Non tedes ganas de gañar?”. Unha vez finalizado o exercicio de coaching, as mozas saen a gañar o mundo.

2.019 razóns para facilitar o Pacto Popular

O documento que redondeará a cadea humana, o Pacto Popular, está ás portas de sacalo do forno, un informe que argumenta 2.019 o dereito a decidir. O último ano dedicouse a este labor. Ao redor da pregunta “Por que decidirnos?” celebráronse mesas redondas nas capitais e sesións participativas nas comarcas. Para iso, elaboraron unha extensa guía de dinamización que teñen á súa disposición na web e recibiron achegas a través de internet. Participaron unhas 2.000 persoas, agrupadas por sectores: benestar, cultura, cidadanía e terra.

Unha semana despois da realización da cadea humana, o informe será entregado ás institucións: Goberno Vasco, Goberno de Navarra e Colexio Vasco. O obxectivo é que este documento posibilite o Pacto de Pobo, “Pacto Popular polo Dereito a Decidir que pretende coser as complicidades e os consensos necesarios para decidir como pobo entre os axentes de Euskal Herria”, segundo a planificación de 2018 de GED. En 2019, a dinámica popular inicia unha fase de reflexión para valorar os cinco anos e establecer os pasos e obxectivos de face ao futuro.

A reportaxe acompáñase dunha entrevista ao portavoz de Gure esku dago, Angel Oiarbide: "Puxemos o obxectivo de levar aos espazos de decisión as razóns da cidadanía"