O disco recibe o nome dunha serie de fotografías. Fomos moitos os que nos demos conta do tarde que nos espertamos de face a esas fotos…

Levabamos algúns anos paseando entre a miña nai e eu. Xuntabámonos ás 7:30 para subir a Santa Bárbara, sempre repetindo o mesmo camiño. Creei a conta en Facebook xusto entón, tiña un novo móbil e empecei a sacar fotos. Viamos os amenceres de Cristo e pensei que era unha boa idea ensinar a alba aos que se espertasen máis tarde. Por iso, o nome dos amenceres para os preguizosos. Co tempo converteuse nun xogo, algo significativo para min e para a miña nai, algo que estabamos a facer.

Cando estas fotos se converteron en escusa para un disco?

Ao principio todo era medo, non se podía afacer… De súpeto tiña moitas novas preocupacións, a situación non era nada clara… Para cando empecei a sacar fotos xa dera un pouco de volta a iso. Coas fotos fixen un cambio de chip e pensei que o que estaba a vivir valía a pena recibilo, recibir algún tipo de testemuño. Escribín unhas frases, uns bosquexos… E logo eses foron a base do disco.

A lista completa a crónica da enfermidade da túa nai, seguindo tamén a orde cronolóxica.

Seguramente este será o meu disco máis literario, si. Nos directos case se parece a unha pequena novela. Como me tomei o traballo de recoller testemuños, recompilei moitos materiais. Ordenei ese material tal e como o escribiu, escribín a idea básica segundo a época, e logo fixen as cancións. Mostra un percorrido cronolóxico de varios anos.

Moitas veces as fotos móstrannos unha realidade máis fermosa que a que é. Neste caso, as cancións mostran o que ti viviches con beleza?

Tratei de pór o menor número de efectos e beleza posible, de contalos como vivira. Sempre hai unha elaboración. Para min foron anos moi zumentos, aprendín moito, influín moito na cabeza… E, queira ou non, iso inflúe. Co tempo ves as cousas doutra maneira, pero tentei manter a esencia deses primeiros bosquexos ou ideas.

Sen quitarlle angustia á enfermidade, atopou unha voz especial para abordala. Non diría que sexa agradable, pero si, que sexa doce, próximo.

É fácil caer na tentación de contar desde a dor e a épica, pero a xente agradeceume que non o fixo. Lin dous cómics de Miguel Gallardo, María e eu e María cumpriron 20 anos e encantáronme. O debuxante conta o que vive coa súa filla autista, no dramático que é, pero no real, no doce que é nuns momentos, no cómico que é en outros… Cando lin iso pensei que eu tamén quería contar no mesmo ton o que vivira coa miña nai. Pero o meu estilo sempre foi iso: tenrura, proximidade, atención aos detalles do día a día… Neste disco todo iso fúndese.

Vixiando e coidando a un home. Non é o máis común. É algo que tiveches presente?

A verdade é que ao principio non. Pero unha mañá, despois de almorzar ao meu pai e á miña nai, sentín bastante contento de ir traballar, pensei: “Onde vas, o 85% das mulleres do mundo fixo o mesmo e ninguén lles vai a agradecer, nin lles vai a facer nada”. Conseguín unha gran repercusión con este proxecto, e niso ten que ver o tema, pero tamén o feito de ser home. O tema do coidado fíxose público cando o home nos tocou. Existe ou non unha lectura de xénero. Pero neste caso, o cambio de rol non foi algo que busquei. Alguén tiña que facer ese traballo de vixilancia e a min tocoume. E como fago cancións, levei a cantar o vivido.

No canto da néboa (noraeza) plasmaches os grandes sentimentos con pequenas imaxes: un crebacabezas raro, un xardín fastuoso, un botiquín marxinal…

Hai tempo que perdín o gusto pola ópera e pola épica. Pero coa miña nai aprendín a fixar aínda máis a miña mirada. A nosa nai enfocou a mirada co Alzheimer. Pasear con el era ver formigas, botando un papel… Ese era o seu mundo. Esas pequenas cousas, a min polo menos, servíronme de moito para falar do tema. Así contei cousas que doutro xeito non puidese contar.

A lectura tamén nos deixa cunha imaxe moi clara. Mencionas á túa nai dunha maneira moi directa nesa canción.

A miña nai camiñaba coa cabeza baixa todo o camiño e levantaba a cabeza en Zinko-Enea. Alí empezaron a pór pancartas fai catro ou cinco anos e comezaba a ler pancartas. Volvía inclinarse, proseguía, e si cruzaba un autobús, volvía subilo para ler ao nativo… Pareceume terrible esa imaxe, porque demostraba que, a pesar de esquecer as cousas, aínda tiña ganas de aprender.

Fixeches o disco máis íntimo de todos os tempos, pero ao mesmo tempo, un tema moi social. Tarde ou cedo tócanos a todos.

Foi unha gran sorpresa. O que eu pensaba era que estaba a facer un disco moi intimista. Logo deime conta de que, despois de publicar o disco e comezar coas actuacións, moita xente ten ganas e necesidade de compartir este tipo de experiencias. O coidado é ese tipo de amor que subcontratamos. Convértese nun torpedo no noso estilo de vida que nos rompe todo: non chegamos, non temos tempo… Ante iso hai diferentes posturas, e eu enfronteime así. Moita xente díxome que el vive cada paso que conta o disco, un a un. Se axudou a alguén, non é pouco.

Gustoume a forma de falar de imaxinación e memoria na canción Bi argazki. Como a veracidade non é tan importante.

A memoria é unha palabra da que vimos falando moito nos últimos anos, non digamos aquí. Pero che dás conta de que, á fin e ao cabo, a memoria non é tan científica nin tan incuestionable como pensamos. Vino claramente coa miña nai. En lugar de darlle tanta importancia á memoria, creo que xorde o problema cando non temos a capacidade de xerar novas memorias. Se imos dúas persoas ao monte e pásanos algo, seguro que dúas semanas despois temos dúas versións moi diferentes. Non hai unha soa memoria. Cando dinche alzheimer é un dos principais temores: cando non me coñecerá? Pero o máis duro é iso, perder a imaxinación e a capacidade de crear novos recordos.

Só fixeches este disco, acompañado menos do habitual por Beñardo Goietxe. Así o esixía o proxecto?

É moi cruel que se diga así, pero non tiña tempo de porme con isto ata que terminase o proceso de coidado da miña nai. Unha vez terminado, aproveitei que Beñardo estaba co veciño da fronteira para facer isto só. Aínda así, Beñardo está moi presente no disco. Sumoulle voces espectaculares, e participou en todo o proxecto como asistente e asesor. Creo, con todo, que foi unha decisión acertada facer só, e iso deume moita liberdade e tranquilidade.

Insístese cada vez máis en que a capacidade de transformación non está nas mensaxes, senón na forma de facelo. Ti mesmo dáslle moita importancia ao proceso e á forma.

Iso é unha decisión consciente. Detrás das pequenas decisións que tomamos os músicos hai algo ideolóxico: Difusión baixo licenza Creative Commons, posibilidade de descarga na rede, produción de discos físicos a man e en auzolan… Non é só unha estética. Temos que apoiar dalgunha maneira o que dicimos e reivindicamos. Creo que é a mellor maneira de que o cantante teña sombra e influencia na nosa comunidade e na nosa contorna.

Que lugar ocupa Morau na canción vasca? É unha pregunta que vostede fíxose a si mesmo…

Por unha banda, deime conta de que teño que gozar de todo o que fago, sen esperar o resultado. Porque poida que non resulte. E, por outra banda, co pequeno eco que teño, teño total liberdade para facer o que quero. Que non dependa das condicións comerciais dos músicos, nin das condicións políticas ou vitais. Podo facer o que queira, e iso é unha gran sorte. Destas reflexións xurdiron os himnos para os peixes, e esta vez tamén a fixen polo mesmo camiño. Coa intención de influír na xente que me interesa e nos ambientes que me interesan.

Moitos músicos da túa idade afirman que se lles fai moi laborioso o traballo de comunicación e promoción constante da rede. Vostede, en cambio, traballa con naturalidade.

Para min internet foi unha gran ferramenta, na súa amplitude. Para un músico minoritario, as redes son moi eficaces. A min, sobre todo o blog axudoume. Non son capaz de escribir unha novela, pero coas entradas de blog podo contar moitas cousas. A miña creatividade non termina en cancións, créanse cousas que contar, e o blog é o sitio para iso. Neste caso, o disco é máis que música: hai un obxecto, pero tamén hai algo que contar, e para contalo utilicei todas as canles que me interesaban e que tiña a man.

Xa deu algúns directos. É difícil defender un relato tan persoal sobre o escenario?

Foi un reto bastante grande. A miña aposta é tocar o disco tal e como está, coma se fose unha novela ou unha película, contando toda a historia. Iso faime moi vulnerable e non estou afeito. A miña contorna natural é o bar, e teño as miñas ferramentas, pero contando isto non é fácil espertar o interese de quen está a tomar unha cervexa ás doce da noite. Aínda así, toquei nun par de bares, e foron experiencias moi bonitas. Hai xente que veu a escoitarme porque este é o tema, e iso tamén me facilita moito o traballo. Logo veñen agradecerme, a contarme a súa historia…