O seu compañeiro de USTEC, Alex Juanmartí, ofrecerá senllas conferencias en Pamplona e Bilbao, os días 4 e 5 de maio, dentro dos actos organizados por LAB Irakaskuntza no seu 30 aniversario. O programa tratará sobre o papel da educación no proceso que se está levando a cabo en Cataluña. Xogou un papel importante? Non no
gran auxe que experimentou o independentismo desde 2010, porque a escola non ten a capacidade de influír de maneira tan forte nun prazo tan curto, a educación mira a longo prazo: a semente que hoxe pos se germinará no futuro. Pero a escola foi fundamental na construción nacional, por suposto, na recuperación da identidade nacional: Fronte á prohibición do catalán que herdamos do franquismo e a formación das Escolas Nacionais no espírito español, a partir da década dos 80 deuse un gran impulso ao modelo escolar baseado no catalán, especialmente a petición de familias vindas de fóra, xa que querían que os seus fillos tivesen os mesmos dereitos que os dos autóctonos. Con respecto á Constitución, a escola rompeu co Réxime do 78, ao contrario que noutros ámbitos, e iniciou o camiño das estruturas democráticas e asemblearias. Até hoxe. Hoxe en día todos falamos catalán, é a lingua de todos, e niso ten moito que ver a escola. Do mesmo xeito que algunhas nacións se constrúen desde a relixión (como Irlanda), aquí a lingua únenos, os cataláns; por iso, efectivamente, a educación ten un papel tan importante na construción nacional.

No proceso, con todo, a escola catalá ha tido un papel importante. O 1 de outubro, por exemplo, os centros foron claves á hora de instalar as urnas.
Si, foi meter todos os ingredientes precociñados no forno. Dous terzos dos colexios electorais foron centros educativos e neles implicáronse especialmente as comunidades educativas: profesorado, pais e nais… apoiaron e facilitaron o dereito á participación política, á manifestación e á autodeterminación, por encima das agresións policiais. Non só a comunidade educativa, creo que o 1 de outubro sorprendeunos a todos, até que punto comprometeuse toda a sociedade. Pasará á historia.

O movemento estudantil tamén está moi vivo.A
mobilización dos alumnos foi a máis grande que lembro. 80.000 estudantes maniféstanse nas rúas de Barcelona, iso non ocorreu nunca. E aí están as folgas organizadas polos sindicatos de estudantes, os alumnos que se quedaron a durmir nas universidades… Igual tamén os profesores; por exemplo, a folga xeral do 8 de novembro tivo unha resposta sobre todo en educación. A folga foi moi complicada, porque era legal ou non estaba en dúbida, e o feito de que fose ilegal pode ter consecuencias moi perigosas; con todo, máis de 30.000 profesores da escola pública e 6.000 dos concertados realizaron a folga, ademais dos alumnos. A educación case se paralizou.

Coa escusa da súa adoctrinamiento nas aulas catalás, o Goberno español ha estimulado a campaña contra o profesorado, a través de denuncias xudiciais.A Fiscalía denunciou a
dous profesores (inicialmente eran oito) por delitos de odio, por comentar en clase o 1 de outubro. Noutro centro escolar, entre 12 e 13 profesores están imputados por gardar un minuto de silencio no centro de ensino. Noutras localidades, polo mesmo delito de odio, hai profesores e profesoras de centros públicos e concertados que en xeral falan do 1 de outubro, do comportamento da policía… Tamén hai un profesor ou profesora que quería organizar un debate en clase sobre o 1 de outubro. Os cuarteis da Garda Civil son centros educativos dos pobos onde existen, non cremos que sexa casualidade. Ademais, varias direccións de centros educativos están a ser investigadas por un delito de sedición, ao considerar que permitiu a celebración do referendo en Cataluña. Eu persoalmente teño dúas denuncias por parte da asociación Falamos Español: un delito de odio por dicir que non vou ensinar en castelán e unha sedición polo compromiso do sindicato co referendo. Estamos á espera de ver que pasará con todos estes xuízos…

Desde o punto de vista educativo, como se pode entender a prohibición na aula de falar e debater sobre política? É máis, convertelo nun delito.
Eu fun durante moito tempo profesor de Educación para a Cidadanía, e puña aos alumnos a discutir e pór un tema de política, a aprender a falar en público, a aprender a argumentar, a intercambiar con respecto ideas e opinións diferentes… Pero tamén queren prohibir opinar. E adoutrinar é xusto o contrario: dicir o que o poder che manda. Iso é o que eles queren! Cando Cidadáns e o PP teñen como obxectivo controlar o que dicimos en clase a través da Alta Inspección, o que dalgunha maneira están a dicir é que só a historia pódese ensinar dunha maneira determinada, como eles queren. Un dirixente de Cidadáns criticou que a maioría dos profesores de Xirona son de ERC. E se o fose? Que quere vostede que sexan de Cidadáns? A min dáme igual que sexan de partido, o que eu quero é que fagan ben o seu traballo.
Agora comezamos a entender a Liberdade de Cátedra, por que nos anos 70 ocorréuselles introducir a Liberdade de Cátedra na Constitución española, porque a policía ía ás facultades franquistas a controlar o que dicían os profesores. Aí estamos outra vez...

A caza de bruxas é total: desde o Ministerio do Interior animaron aos pais a denunciar aos profesores por delitos de odio ou adoctrinamiento.
Si, a diferenza do profesorado denunciado antes mencionado, isto non vai pola vía xudicial, senón pola vía da inspección, e foi máis masiva o número de denuncias que chegaron á Alta Inspección da Educación: máis dun centenar de denuncias anónimas por adoctrinamiento. Contextualizado, a recepción de máis dun centenar de denuncias por parte de máis dun millón e medio de alumnos e alumnas é pouco, sobre todo tendo en conta toda a maquinaria político-mediática posta ao servizo das denuncias; en lugar dos pais e nais que critican o adoctrinamiento, rodéannos sobre todo os pais que nos apoian e anímannos, pero somos humanos e o feito de que o foco se poña tanto no adoctrinamiento, por suposto.

Como?Para
evitar problemas, algúns profesores recorreron á autocensura e recoñecéronnos que, polo si ou polo non, non sacan en clase algúns temas. E repartimos publicacións para informar os profesores de que na aula se pode falar de política e que é necesario falar, porque por exemplo non podes ensinar Ciencias Sociais, sen falar de política, non ten sentido! Así se recolle no propio currículo. Imos aos centros educativos, a tranquilizar e apoiar á xente, entre eles a protección xurídica.

Como influíu o 155 na educación de Cataluña?O 155 tivo
dúas grandes derrotas: por unha banda, a Alta Inspección e Control da Educación á que nos estamos referindo por adoctrinamiento, e por outro, o modelo de inmersión. O modelo de inmersión ten un amplo consenso en Cataluña e é un dos alicerces do noso modelo educativo. O Goberno de España quería que as familias enchesen as marcadoras para que decidisen se querían escolarizar aos seus fillos en castelán ou en catalán, pero o propio Tribunal Constitucional rexeitou esa proposta dicindo que a diversidade lingüística é competencia das comunidades. Neste contexto político que defende a unidade de España e o Goberno de España, o propio tribunal admitiu que isto vai máis aló, porque o modelo de inmersión ten un consenso que supera amplamente aos partidarios do independentismo.
Eses foron os temas máis importantes, pero o Goberno español ha conseguido impor desde a porta de atrás outras moitas medidas, a través do 155. A supresión do conseller de Educación permitiu que o pp presida na Asemblea Territorial Española o modelo de oposición que pretende, pactou cos concertados, entre eles os centros que segregan por razón de sexo, a pesar de que o Parlamento catalán había acordado o contrario, e atrasou o orzamento previsto para a educación.

Meter a man nun alicerce tan fundamental como a educación non é casualidade…
Non hai nada que a longo prazo poida determinar máis o futuro dun país. Ven que a lingua catalá é un elemento crave na construción da identidade nacional e queren acabar con iso. E en relación a iso, a nosa historia, as nosas institucións…

Cal é a escola que queredes construír?
Para nós hai catro puntos. Por unha banda, como dixemos, o catalán. E aquí todos temos que falar catalán, niso estamos todos de acordo, a dereita e esquerda. En TV3, nun debate preelectoral, pregunteille a Inés Arramidas: “O coñecemento do catalán será unha condición para os profesores?”. Calquera de Cidadáns diríalle que non en España, pero aquí non se atreveu a facelo e enredouse en dilacións, evitando a resposta. Ademais, para nós a escola debe ser gratuíta (desde a educación infantil até a universidade), pública, tanto na titularidade como na xestión, e democrática (na elección de profesores e direccións, na participación das familias…).