Miles de asturianos reunístesvos na manifestación. Que valoración fixestes?

Foi un dos máis importantes até o momento, e tamén o máis transversal. É a primeira vez desde 1976 que o PSOE participa de forma explícita no Congreso dos Deputados. Sempre houbo cargos e representantes a favor do asturiano, pero nesta ocasión, no congreso de outubro do partido demostrouse que a oficialidade do asturiano ía ser un dos seus obxectivos. O feito de que o PSOE acuda por primeira vez á manifestación é histórico, xa que gobernou case sempre en Asturias na era autonómica. Doutra banda, foi moi numerosa, nun momento clave. É clave porque hai maioría suficiente para iniciar un proceso de reforma estatutaria e para esixir a oficialidade.

Pódese conseguir algo antes de que termine esta lexislatura?

Nos últimos comicios, 17 dos 45 deputados estaban a favor da oficialidade, os de Podemos, EU e Foro Asturias (partido de Francisco Álvarez-Cascos). Os militantes socialistas han mostrado en máis dunha ocasión a súa postura a favor da oficialidade, pero os dirixentes do partido tiñan moito poder e nunca saían adiante as súas propostas, nin aínda que estivesen a favor dalgún presidente socialista asturiano. Conseguiuse no actual Congreso.

Por tanto, o PSOE vai facilitar o camiño á investidura.

Agora hai outro problema. Creo que no grupo parlamentario socialista non hai ningún deputado que non sexa susanista [Susana Díaz, presidenta da Xunta de Andalucía]. Son os elixidos polo presidente asturiano, Javier Fernández. Fernández insiste na súa oposición á oficialidade. Digamos, por tanto, que agora o partido está a favor, pero o grupo de deputados non. Por tanto, nesta lexislatura dificilmente vaise a facer algo.

Tedes esperanzas nas próximas eleccións?

Agora hai catro partidos a favor da oficialidade: Podemos, PSOE, Foro Asturias e EU. Entre o catro, poderían obter uns 27 deputados nas eleccións de maio de 2019 e iniciar o proceso de reforma do Estatuto. Por suposto, terán que debater sobre o modelo de oficialidade, os prazos, etc. A petición e a resposta trasladaranse desde o Parlamento de Asturias a Madrid, onde, por exemplo, pódese chegar a varios anos.

A maior consenso entre os partidos, a posición do pp, incluído o presidente do pp en Asturias, é aínda máis extrema. A presidenta Mercedes Fernández estaba a favor en 1998 e agora en contra. Entón, o PSOE opúñase á oficialidade. En calquera caso, nós pensamos que é unha cuestión de dirixentes, non cremos que a militancia do pp estea en contra, nin tampouco os concelleiros dos concellos.

En que medida o status actual do asturiano protexe aos falantes?

Por dicilo dalgunha maneira, a situación é similar á zona mixta de Navarra. Os cidadáns poden facelo na Administración en asturiano, de forma oral e escrita, pero a Administración non está obrigada a facelo.

No sistema educativo, defende estar en todos os niveis, desde Educación Infantil até a Universidade. En Primaria tes que elixir entre as materias de asturiano ou cultura asturiana, que se imparten en castelán; coma se a lingua e a cultura puidésense dividir tan firmemente. A desfeita da Educación Secundaria Obrigatoria é enorme. O asturiano é unha materia optativa e compite co francés, entre outros. É absurdo confrontar a lingua autóctona con outra.

Si conséguese a oficialidade haberá que debater que modelo seguir. Impartir varias materias en asturiano, seguir o sistema vasco... Haberá debate, pero polo menos unha das materias será asturiana e unha vez finalizados os estudos, os alumnos serán capaces de falar e escribir en asturiano.

No curso que está a finalizar realizouse unha experiencia piloto nos centros educativos.

En Educación Primaria dez centros tiveron como eixo o idioma asturiano, é dicir, aprenderon varias horas á semana materias en asturiano. Foi unha gran revolución. Os nenos sacan mellores notas, xa que aprenderon as ciencias naturais na súa lingua e puideron chamar ás árbores e aos animais na súa lingua. No novo curso escolar iniciaranse outro dez centros. O pp levou o plan aos tribunais de xustiza de Cataluña.

En 2017 celebrouse a III. Publicouse a Enquisa Sociolingüística. Que destacaría dos resultados?

Comparando cos resultados anteriores, a percepción sobre a lingua mellorou. Por exemplo, o 53% está a favor da oficialidade, fronte ao 18% que está en contra. Agora máis xente di que o asturiano é falante, e é sorprendente porque nós percibimos que o uso descendeu. Por tanto, iso significa que aumentou a conciencia lingüística. É a capacidade de escribir outro dato que aumentou considerablemente. Moitos máis asturianos dixeron que esta vez é capaz de escribir. Os centros educativos e os cursos para adultos demostraron a súa eficacia.

Agora fálase menos e á vez os mozos teñen máis conciencia lingüística?

As xeracións actuais, máis ou menos, viven o asturiano con normalidade. Usan menos, pero os prefixos desapareceron. Os meus avós viviron unha represión directa no franquismo por utilizar o asturiano. Teñen ese estigma. Non había discursos para responder. Dígolle á miña avoa que no Parlamento hai deputados que fan en asturiano e asústase, “como vai utilizar a xente dese nivel a lingua que se utiliza na cociña de casa?”. Iso é o que di.

Outra cousa é a dos mozos. Hoxe en día, en 2018, pasan cousas que non podo crer. Son profesor de instituto e dou a lección de asturiano. A maioría dos alumnos falan asturiano no seu día a día. Pois ben, no colexio hai máis dun profesor que lles di que non falen asturiano, que é falar mal. Dáme vergoña dicilo, pero é certo. Tratas de elevar a autoestima dos alumnos, alfabetizarlos e logo vivir situacións deste tipo. Con todo, hoxe en día teñen moita información e, a diferenza de antes, agora non calan e responden. Saben que teñen dereitos e saben que as cousas non son como nos contaron eses profesores.