Ione F. Zabaleta (1991, Irun) e Enara I. Dominguez (1984, Irun) está en proceso de crear a asociación Ara!Gorputza, co obxectivo de desenvolver actividades centradas en corpos e identidades periféricas, entre elas as das mulleres.

Atopáronse fai uns dous anos na comunidade de aprendizaxe en torno ao mes que dirixe Erika Irusta, sen saber que aínda eran veciños. Desde entón, Domínguez desenvolveu pola súa conta o proxecto Vivindo en cíclico e, ademais de seguir participando en diferentes formacións, BulbAhizpak xunto a outros compañeiros crearon un grupo para pór o corpo no centro e falar sobre ginecología.

Din que o camiño que se está abrindo é un camiño de poucos estudos e referentes, entre os que se atopan GynePunk de Catalunya e Vulva Sapiens de México. Con todo, como a curiosidade se está convertendo en coñecemento, faláronnos de “vivir cíclicamente” e de “vivir”.

Violencia lineal

Entre os corpos e as identidades periféricas sitúanse os cadáveres, e subliñan que a menstruación non só é un proceso fisiolóxico, senón que é tamén unha construción cultural.

Estes corpos periféricos non se incorporan ao sistema baseado na linealidad. Ademais, en opinión de ambos, desde a revolución feminista dos anos 70 do século XX quíxose reivindicar a igualdade e demostrar que a muller era tan forte como o home. Para Zabaleta e Domínguez non se pode dubidar da forza, pero a perspectiva cíclica, a vulnerabilidade e os corpos fráxiles non teñen cabida nesa idea.

Esta fraxilidade foi, ademais, medicalizada e silenciada, vivida de forma individual e illada. O sistema sanitario e a sociedade normalizaron a dor. Por iso, pretenden rebentar o "cruel" sistema capitalista desde os corpos e construír unha realidade "máis tenra", xa que a súa proposta non é compatible co actual sistema.

Fases do ciclo

Distinguen catro fases principais. O primeiro sería a "fase da menstruación", na que o corpo fai un gran esforzo, segundo lembraron. Con todo, na fase denominada “Precursor”, a enerxía aumenta coa subida dos estrógenos. Na súa opinión, esta é a fase que mellor se pode adaptar dentro do sistema, xa que é o momento máis próximo aos corpos normativos. A terceira fase sería a de “ovulación”, na que sobe a hormona da proxesterona e a centralización dos coidados convértese en algo habitual, polo que tamén é o momento favorito do sistema. A cuarta fase é a que máis se despreza, a que se denomina “antes da menstruación”, e nesta fase en principio a proxesterona segue subindo.

Zabaleta e Domínguez coincidiron en que esta é a fase na que hai que centrar máis a atención para evitar o sufrimento. De feito, esta etapa tamén ten unha “síndrome” inventada, cuns 200 síntomas. O diagnóstico desta síndrome coincide coa tendencia a situar o problema nos nosos corpos e non céntrase nas condicións de vida que o orixinan. senten cara a dentro e fráxiles e a expresión de fraxilidade é para eles unha revolución, necesaria para aumentar a brecha do sistema produtivo.

Ambos se declaran firmemente convencidos de que non é necesario que o moribundo sufra dor e angustia: “É o sistema o que fai dano”. As sociedades hiperaceleradas e os contaminantes endocrinos nos alimentos, por exemplo, poden contribuír ao desenvolvemento do hiperestrogenismo. A hormona proxesterona ten un efecto sedante, reláxanos e si non se produce proxesterona na fase anterior da ovulación e da menstruación, o nivel de estrógeno mantense moi alto, o que pode causar sufrimento.

Segundo Domínguez e Zabaleta, o sistema sanitario está equipado con pastillas anticonceptivas daniñas, sen ofrecer información de carácter xeral sobre as mesmas, sen mencionar as posibles consecuencias negativas que poden ter, como máquina para a reprodución. A miúdo presentan problemas de ovulación posteriores e recomendan iniciar os procesos de medicación. En lugar de falar só da menstruación, reclaman que se fixe tamén no ciclo ovulatorio. De feito, segundo as súas palabras, “só fixámonos na ovulación cando falamos de maternidade, é dicir, cando queremos quedarnos embarazadas”.

Observando ao propio corpo

Consideran imprescindible a observación do propio ciclo. O camiño é dar á menstruación outro significado: “É un tesouro coñecer o teu corpo e a menstruación dános recursos para iso”.

Reivindican a escritura como un instrumento, como di Erika Irusta, porque o corpo está tan calado que é totalmente opaco. Para non caer nas trampas da cabeza é necesario dar unha marxe ao corpo e din que a escritura axuda niso.

Con todo, o camiño cara ao coñecemento pódese facer de varias maneiras. Unha opción é a de utilizar unha escritura libre ou máis ordenada, segundo uns criterios predefinidos, pero tamén pode ser oportuno traballar con outras expresións.

En ocasións, a observación é só anatómica, para medir a ovulación, para identificar algún desequilibrio, por exemplo, na mucosa cervical. O autoconocimiento pode axudar nalgunhas decisións, como a selección de alimentos por fases.

Para Zabaleta e Domínguez é unha disciplina que serve para o autocuidado, pero tamén para o xogo. Eles toman o humor como eixo e nomearon alters egos con personaxes de varias fases. Desta maneira créanse códigos que se entenden entre si e que o coñecemento da fase na que se atopan os máis próximos facilita a vixilancia colectiva.

É tamén unha vía para o desenvolvemento da creatividade e o activismo artístico. Por exemplo, debuxar coa menstruación pode ser unha maneira de deixar de enlazar a menstruación coa sucidade. Tacto, olfacto… e vólvese útil. Entre as opcións que barallan os asistentes atópanse a recollida e a devolución de sangue á natureza, a elaboración de máscaras faciais e moitas máis. Nas comprimidas de plástico subliñaron a importancia simbólica e práctica de non tirar ao lixo ou polo inodoro. Basicamente, pasa de ser sucio a ser valioso.

Tamén pode ser útil organizar as actividades do día en función do ciclo. Por exemplo, pódese deixar para comer alimentos pesados durante o período menstrual, pódense tomar algúns intervalos para “non facer nada” ou na fase “anti-obu”, xa que a enerxía adoita ser alta para mover o corpo e facer deporte. Os membros da asociación Ara!Gorputza sinalaron que na fase de ovulación non se asumen excesivas responsabilidades de coidado, a importancia do autocuidado e a “antesala da menstruación” as mulleres achéganse con máis agarimo e tomen intervalos de reflexión.

Cara ao coñecemento colectivo

Hai un gran descoñecemento de Alá e no imaxinario da sociedade Zabaleta di que é algo que pode chegar a ser temible, tanto para os vulgares como para os demais.

Este imaxinario limita moito o que sabemos do gran. En xeral, non sabemos como son as bulvas e o modelo estándar que se nos mostrou moitas veces é contrario á realidade. Os beizos externos, por exemplo, denomínanse como beizos grandes en castelán, aínda que en moitos casos non o sexan.

O sistema médico-xinecológico é criticable en moitos sentidos. Desde os seus inicios, nos Estados Unidos recorríase a escravos vulgares para levar a cabo experimentos. Desde entón, investigouse pouco e aínda non houbo ruptura con esta paradigma esclavista. Séguese experimentando cos corpos das mulleres, recoméndanse tratamentos que estean probados de que son prexudiciais e ocúltase información sobre os riscos. Ambos os interlocutores afirman que levamos a colonización nos nosos corpos e bulbos, “os nosos xenitais teñen os apelidos de moitos ‘descubridores’ masculinos e considerámolo absolutamente normal”.

Segundo Zabaleta e Domínguez, para empoderarse ante isto é necesario o coñecemento e a observación de cada un. É imprescindible tomar conciencia da danza das hormonas, xa que cada corpo leva gravada unha historia. Doutra banda, é necesario crear unha nova cultura dos corpos a través da colectividade de coñecementos e experiencias.

A través da liña de autogestión que se está desenvolvendo no seo dos corpos, queren seguir traballando no camiño de romper o que eles chaman paradigma esclavista. Para iso, pretenden xerar sabedoría colectiva e fóra dos ámbitos valorados (medicamento hexemónico, academia…), e o obxectivo é construír unha realidade máis tenra. Soñan con crear pequenos grupos xinecológico autogestionados e tecer a rede en Euskal Herria.