Con Baba Mbaye (35 anos, 11 deles en Bilbao), Khadim Sambe (32 anos, 7 en Bilbao) e Boubacar Diouf (47 anos, dous e medio en Bilbao). Mbolo Moye Doole, a asociación de comerciantes de rúa bilbaínos, dun oito anos e máis de 100 persoas, todas senegalesas, algunhas legais e outras aínda non (ata que non se comprobe que leva tres anos vivindo alí, por exemplo, non pode conseguir papeis; é dicir, durante o tres primeiros anos da súa chegada si ou si que é ilegal). Moitos deles deixaron de ser manteros sen papeis para converterse en comerciantes legais, pero acaban de recibir un duro golpe da administración. Baba Mbay cóntanos: “En 2015 obtivemos a licenza para traballar como autónomo como vendedor de rúa e déronnos un permiso de residencia por un ano. Tras un ano cotizando á Seguridade Social, demostráronnolo e renováronnos o permiso de residencia por outros dous anos. Ese era o trato, e pedíannos unha cotización mínima de 200 euros, para poder seguir vivindo e traballando niso. Pero, dun día para outro, mediante a Lei de Estranxeiría de España decidiron que non nos van a renovar os papeis sen unha cotización mínima de 800 euros, e nós non podemos chegar a esa cifra. Nuns meses obtemos 200 euros, noutros 250, engadimos impostos e facturas e sacamos contas. No verán aproveitamos as festas dos pobos para conseguir algo máis de diñeiro, pero a cotización mínima de 800 euros é imposible para nós”. O que pasa é que iso sábeno ben quen estableceron a norma e, por tanto, o obxectivo está claro: “Non é máis que unha estratexia de expulsión, porque si non, por que nos piden algo, sabendo que non imos poder cumprir? Temos un proxecto sólido, estamos a facelo todo ben, e por que nos piden máis? No fondo hai racismo”. O cambio de criterio afecto a máis de 60 senegaleses que actualmente se venden nas rúas de Bilbao coa licenza, e que están en risco de quedar sen papel.

Os entrevistados dixéronnos que noutras cidades non piden aos comerciantes un mínimo de 800 euros para renovar o permiso de residencia, que lles basta con cotizar á Seguridade Social. Faláronnos de Pamplona, Barcelona, Valencia, Zaragoza, Cádiz, Sevilla, Selecta… “Pero a nós pídennos 800, por que se aplica aquí a Lei española e noutros lugares non?”. Nós preguntamos ao asesor legal da asociación: nesoutros lugares están a interpretar que a lei é flexible e non lles esixen condicións tan duras (en definitiva, a obrigación fundamental é demostrar que tes os medios suficientes para vivir nela), pero a consultora legal reuniuse a semana pasada co xefe da Oficina de Estranxeiría de Bilbao e a resposta foi moi diferente: “Díxome que o único que fai é aplicar a lei e que non lle corresponde interpretar; que para ir falar cos políticos é deles, non de el”.

De novo a clandestinidade, o terror e a
escravitude Os nosos entrevistados saben moi ben o que é vivir sen papeis, á fin e ao cabo, todos teñen que sobrevivir así durante o tres primeiros anos. Agora a Administración quere condenar a esta situación: “Si quítannos os papeis, volveremos ao principio –din–, todo o que fixemos non servirá para nada, volveremos á clandestinidade, á pobreza, non podemos movernos nin visitar o noso país e aos nosos familiares e amigos, non podemos facer un traballo digno. Para os que non se dedican á venda ambulante, traballar sen papeis significa aproveitar a moitos empresarios e obrigarlles a exercer a escravitude en condicións; e no noso caso significa pasar de vendedor ambulante a mantero, sempre correndo e fuxindo da policía, por medo, porque si nos pillan sen papeis quizá nos leven ao centro de inmigrantes CIE de Madrid, ou nos boten a todos os días despois de tantos anos aquí. E vivir así, iso na cabeza, é terrible”.

A venda ilegal na rúa pasou, ademais, dunha falta a un delito no Estado español, pero na CAV non hai intención de proceder así, porque ninguén vai entrar en prisión por vender. Con todo, a alternativa non é moito máis esperanzadora: si a policía imponche unha multa, terás un antecedente penal no expediente e é un rastro para sempre, un obstáculo para conseguir calquera papel: dificultar a obtención dun permiso de residencia, facilitar o desafiuzamento, ou si tes un contrato e antecedentes penais, o Goberno pódese involucrar e pódeche negar o contrato.

“Os produtos falsificados véndennolos os grandes comerciantes locais, por que non perseguilos?” O que
pos á venda tamén ten consecuencias, xa que está prohibido vender produtos falsificados e a penalización é menor ou maior segundo a cidade. “Nós estamos no punto de mira –criticou Mbay–, pero os produtos falsificados que compramos comprámolos aquí, véndennolos os de aquí, os grandes comerciantes locais, porque nós non temos esa forza nin ese capital para traer eses produtos, por que non perseguen a eses grandes comerciantes? Por que fan contra nós?”. Tamén é absurdo denunciar que os comerciantes son a competencia das pequenas tendas, cando son multinacionais as que están a afogar aos pequenos comerciantes. De feito, os manteros venden falsificacións de grandes marcas (Coco Channel, Adidas, Louis Boutton…) e é unha bobada pensar que as vendas dun conxunto de manteros poden danar este tipo de marcas. Os manteros critican que esas mesmas marcas son defraudadoras e que nos países pobres (si, neses países de orixe dos vendedores) a xente compórtase esclavizándose, nos que prima unha dobre moral: “Por que arremeter contra os máis débiles en lugar de castigar a eses grandes defraudadores e responsables das situacións de explotación?”.

Tres amigos aseguran que
Bilbao é bastante tranquila encima da Policía Municipal. As persoas que se venden na rúa sen licenza adoitan estar sobre todo na Policía Municipal, á que se lles adoita dicir frecuentemente que quiten o posto e que se vaian, pero tamén poden asignarlles axentes que leven os produtos dos que se venden o mantero. Din que a situación é peor noutros sitios, xa que podes acabar en comisaría, pero tamén teñen que ir a eses sitios, ter que ir de pobo en pobo e de festa en festa, para conseguir diñeiro suficiente. Boubacar Difou aínda non ten licenza e non se arrisca: “Eu non saio de Bilbao, o día que me recollan as pegadas estragaranme e prefiro quedarme aquí para non ensuciar o expediente”. Con todo, recentemente a policía fíxolle quedar xunto á praza Unamuno de Bilbao, cun saco de mercadorías encima: “Os policías pedíronme que ensinase a bolsa e leváronme todos os produtos”.

Todos viviron algún incidente coa policía. A Khadim Sambe achegáronselle nos Sanfermines de Pamplona, e pasoullo moi mal: “Dicían entre eles, ‘mirade que nervioso está, este leva a droga encima’. Como non ía sentirme inquieto? A chegada da policía non é agradable, sobre todo cando a túa situación está en perigo”. Tamén nas festas de Falces foi detido pola Garda Civil e durante dous anos tivo que acudir a un xulgado para asinar por vender CDs. Despois tivo un xuízo no que lle pediron 7.000 euros, pero como non os ten, ao final tivo que facer un traballo de 50 horas para o Goberno.

Non, os migrantes que foxen da pobreza tampouco atopan aquí unha vida fácil, non lles abre portas a nosa sociedade e por iso é tan importante a solidariedade entre eles. Formaron unha comunidade sólida e axúdanse mutuamente, sobre todo cando vén alguén novo. Din que en Euskal Herria en xeral a xente trátalles ben, pero as accións xenófobas e fascistas que se escoitan de cando en vez, provocan medo. “Os políticos teñen moita responsabilidade –pensa Mbay–, se falan mal dos inmigrantes, porque logo a xente pensa que está lexitimada para atacar aos inmigrantes”. Samb engadiu que a culpa da crise acúsaselles a miúdo, “e teñen rabia contra nós”. Detrás destas ideas atópase o “discurso populista, o discurso de moitos políticos e medios de comunicación”.

“Ser inmigrante non debería ser delito” En lugar de
pór trabas á obtención de papeis, dar facilidades. Iso é o que piden. “Cantos anos leva aquí unha xente e non pode conseguir ningún papel –lembraron–. Ser inmigrante non debería ser delito, os papeis non deberían ser un privilexio, senón un dereito para todos, para poder traballar, para poder saír da pobreza e a clandestinidade”. Din que van seguir loitando por unha vida digna, presionando na rúa para solucionar este problema, aínda que saben que a cuestión é máis profunda: “A propia Lei de Estranxeiría é discriminatoria e racista, porque ten como obxectivo pór obstáculos, deixar a unha xente de lado, empuxar á economía negra; iso é hipocrisía, logo van dicir que traballamos en negro cando non nos dan outra opción. Non verás a ningún senegalés vendendo drogas ou facendo uso da violencia para conseguir diñeiro. Só vendemos na rúa, que ten de malo?”.

Preguntóuselles si teñen esperanzas de que se lles retire o requisito de cotización de 800 euros. Si, sen esperanza non hai loita. E como ven o futuro? “O futuro non está claro. Aquí pasamos moitos anos e despois de tanto tempo non podemos volver ao noso país sen nada. Ser legal e seguir traballando é o futuro, aforrar e si danse as condicións para volver ao noso país”.