A hipersexualización é un dos símbolos da nosa época e afecto sobre todo ás mulleres, xa que non é fácil a presión que reciben para mostrarse atractivas sexualmente en todo momento. “O que estamos a ver é que esta preocupación se está dando nos máis novos e chegou tamén á escola, xa que o criterio que teñen as mozas de 10-12 anos para vestirse ou para xestionar os seus corpos a miúdo non é o confort, a temperatura ou a mobilidade, senón responder a esas presións –cree a profesora Amelia Barquín–. É verdade que a roupa non é só para tapar e protexer os corpos, tamén está a función estética, a súa relación coa identidade… pero no caso dos nenos, cubrila, protexela, estar cómodo e poder movela, ser coherente coa temperatura (non pasar frío)… deberían ser os criterios principais, e ás veces, sobre todo no caso das nenas, priorizamos a estética, as familias, porque somos as que nos vestimos e adornamos, e non podemos movernos”.

Témolo naturalizado. É máis, ver ao neno en vestimentas, formas de baile ou actitudes “sexys” tamén nos pode parecer gracioso: “Mire, parece o xefe”, diremos, pero aí está a clave, porque non é o principal. “Cando nos fai graza, deberiamos pensar que estamos a comunicar. A sexualización das mulleres adultas ten como obxectivo dar gusto á mirada dos homes heterosexuais. Ese debe ser o obxectivo das nenas pequenas?”, di Barquín.

Alguén pensará que todo isto é cousa de paraxes remotas, como o das familias estadounidenses que pon ás nenas a competir para ser Miss, pero nas tendas de Euskal Herria podes atopar tangas e lencería sensual para nenas de 6 anos, así como de sujetadores con recheo, destinados a nenas de 8 anos (a cadea Primark tivo que ser retirada das tendas por orde xudicial). Que disfraces visten os nenos? Cantas maletas de maquillaxe regálanse ás mozas? (“e non para maquillarse ou disfrazarse de fantasía, senón para maquillaxe moitas veces como as mulleres maiores”, lembra Barquín). En 2011, a revista francesa Vogue dedicou á portada a nenos de 10 anos con roupa e pouse provocativos, o que provocou un gran balbordo no país. A profesora Lucía Martínez lémbranos que nos últimos anos tamén se crearon empresas relacionadas coa sexualización das nenas: nelas maquíllase aos nenos, píntanselles as uñas, pónselles tachuelas… para representalos como princesas. Todo iso co obxectivo claro de vender máis, xa que “detrás da sexualización está o marco dunha sociedade capitalista e consumista”.

Quero ter un bo soño: “As técnicas transversalas da mercadotecnia moderna
han conseguida que hoxe en día calquera nena poida ver en casa á bela Loti na tele mentres xoga co boneco da bela dormente e que ela mesma leva encima o vestido da bela dormente –conta a escritora Natasha Walter no libro Living dolls–. Pode ir á escola coas bonecas Bratz e Barbie encima, desde os bragos até a mochila e a diadema do pelo, e ao volver a casa pode mirarse no espello do tocador de princesas Disney. Si, as estratexias de mercadotecnia conseguiron fusionar á moza real e ao boneco a un nivel impensable até hai pouco. Esta fusión pode prolongarse máis aló da infancia, até o punto de que moitos mozos desexan vivir como un boneco, co fin de parecerse a un Bratz ou a un Barbie”.

Barquín fálanos dos debuxos animados Monster High: son chicas que van ao instituto, todas sexualizadas. “Pode ser que a un gústelle este estilo, pero non hai variedade, todos van maquillados sobre plataformas, todos con pouca roupa coma se fixesen moita calor… e son os cabalos de Troia que as familias traemos a casa, os que ensinan aos seus fillos como teñen que ser dentro duns anos. Afortunadamente, tamén recibirán outros produtos como Pirritx de trapo, Porrotx ou Marimotots, pero o número de produtos que mostran modelos estereotipados é moi elevado, teñen unha gran forza cuantitativa e a xestión que debemos facer as educadoras non é fácil. Esas presións están aí, son continuas, para que sigan ese camiño desde a infancia”. O estudo da Asociación Americana de Psicoloxía revela que os produtos (debuxos animados, películas, roupa, xoguetes…) dirixidos a nenos e nenas duns 4 anos xa empezan a facer énfase nas características eróticas, especialmente as dirixidas ás nenas.

Con todo, os mozos tampouco están a salvo e a presión que soportan sobre os seus corpos é cada vez maior. “É unha pena porque en lugar de liberar os corpos das mulleres, en lugar de liberalos todos, está a estreitarse a cadea da beleza e estendéndoa aos corpos dos homes –explica Barquín–. Podes escoitar aos mozos que aínda son nenos, utilizando expresións como ‘Fulanito con tableta de chocolate’.

Erotizar aos
nenos é roubarlles e acurtar a infancia. Roubar, porque as actividades e características importantes nesta etapa corren o risco de quedar nun segundo plano, convertendo o desexo de ser atractivo nunha prioridade. E resumir, porque acelerar as etapas naturais da vida, converter aos nenos e nenas en adolescentes, imporlles actitudes sexuais distorsionadas cun punto de vista moi claro en lugar de desenvolver a sexualidade natural, roles que non están dispostos a asumir, buscar esa sexicidad que non entenden ben, desde unha falsa madurez. Ter que responder as presións sen ter as ferramentas que un adulto poida ter, pode provocar preocupacións e medos cara ao corpo e a propia imaxe, falta de seguridade e autoestima, ansiedade…

Unha nena que adquira un modelo, a medida que creza, verase fermosa con tacóns, roupas curtas e maquillaxe, crerá que non só está ligada á atracción sexual, senón tamén ao éxito e á personalidade que aínda está a construír. Como muller, pode construír identidades e expectativas distorsionadas, centradas no corpo, a imaxe e o atractivo sexual, deixando ao carón outras áreas e características que poidan definir como persoas. Os mozos tamén lle colocarán nese rol desde a infancia.

Non, sexualidade e sexualización non son o mesmo Por suposto, vivimos
a sexualidade desde a infancia e permitir un desenvolvemento natural e saudable do sexo é algo belo, pero non debemos confundir a sexualidade coa sexualización: a sexualización dá unha visión instrumental á persoa, convértea en obxecto sexual e impón aos nenos unha sexualidade adulta, segundo convencións, para a que non están preparados nin emocional, nin psicoloxicamente nin fisicamente. En opinión de Lucía Martínez, comportámonos completamente absurdos: “A pesar de que desde pequenos temos desexos sexuais importantes, a sexualidade dos nenos négase, interrómpenselles algunhas condutas, por exemplo, tocar os órganos sexuais, pero ao mesmo tempo transmitímoslles mensaxes totalmente sexualizados”.

Na nosa sociedade hipersexualizada, o sexo chega facilmente aos nenos, ademais da sexualidade que responde a un modelo determinado, pero non traballamos con eles as ferramentas para xestionalo. “Sobre o porno, por exemplo, habería que falar nos institutos, que están a ver os mozos, que características ten o porno, que pasa na vida real… pero os educadores non nos atrevemos. O déficit é evidente”, di Barquín.

Que facer?O
camiño é educar e adestrar a mirada, segundo Martínez, “e xa o estamos facendo, pero a forza do patriarcado é grande”. Para Barquín, a formación e a toma de conciencia tamén son claves: “A escola ten a oportunidade de traballar con este tema, pero para iso hai que formar aos profesores. Con todo, os profesores temos medo á sexualidade, aínda en Primaria alguén ten que vir falar da sexualidade humana desde fóra. O profesor sabe de todo, pero non sabe o suficiente sobre as relacións sexuais humanas e ten que vir un especialista desde fóra? Que estraño é o sexo! Fáltanos apropiarnos, empoderarnos. A formación das familias tamén é un obxectivo, pero non é tan fácil”.

FRÍO E LIBERDADE

"é malo porse a minisaia, maquillarse e utilizar tacóns?", preguntará máis dun. “Que cada un vaia como queira –di Amelia Barquín-, pero que sexamos capaces de identificar presións para facer pequenas resistencias. Por que case todas as mozas teñen o pelo longo? Non é casualidade”. Á fin e ao cabo, tamén venden a sexualización como símbolo da liberdade das mulleres, como triunfo das mulleres sexualmente libres, pero entón, por que esa suposta liberdade reproduce o sexismo e a objetivación en relación coa feminidade extrema?

A escritora Ana de Miguel fala dunha liberdade individual que non se contextualiza. No libro O mito da libre elección: “O discurso é que calquera tipo de relación é lexítima, si é aceptada polos implicados, e ese discurso esconde os mecanismos do patriarcado, os mecanismos que nos levan a querer aquilo que mantén a desigualdade de xénero. Xustifícanse as situacións de machismo, dicindo que todos somos persoas libres e iguais, e que chegamos a esas situacións de forma voluntaria e libre, coma se non houbese ningún tipo de presión”.

A imaxe colgada en Twitter pola xornalista
Helen Lewis no vestido e a chaqueta de Versace causou un gran balbordo nas redes sociais. Na gala dos Premios Bafta de Cine Británico, aparecen na imaxe, nunha terraza, cinco famosos: A coñecida actriz Jennifer Lawrence, no centro, vestida cun vestido que non ten demasiados teas e rodeada de catro homes, todos vestidos de chaqueta. “Esta imaxe é tan decepcionante e tan significativa. Hoxe saín á rúa e fai un frío terrible”, di o xornalista. Recibiu un gran número de respostas en dúas direccións: as que reivindican que somos libres para decidir sobre o propio corpo e as que cren que detrás desa liberdade hai presións non sempre evidentes nin sempre conscientes, que responden a uns modelos/preferencias que temos interiorizados a pesar de ter unha decisión tomada sen pór a pistola na cabeza. Algunhas destas respostas son recompiladas e as palabras do propio protagonista, que cada cal saque as súas propias conclusións:

“Non se vos pasou pola cabeza que foi a propia muller a que tomou a decisión? De verdade credes que Jennifer non é capaz de dicir que non?”, “simplemente decidiu verse emocionado a si mesmo”, “o seu corpo, a súa decisión. Acordádesvos? Este puritanismo na industria do cine está a volverse moi desagradable”, “falamos de expectativas sociais. Todos os homes ben vestidos, e logo un fermoso vestido cortado, que hai que apoiar a pel das galiñas”, “podo entender que esta muller queira saír así vestida, de acordo, foi a súa decisión, pero tamén me gustaría ver aos homes mostrando un pouco de carne para equilibrar as cousas”, “máis aló desta escena puntual, a clave é que é algo xeral. Vin moitas mulleres con saias curtas nas frías noites dos venres de inverno. Fan longos percorridos e nunca usan abrigo para “verse guapo”, “esta é a realidade decepcionante do 99% dos programas de televisión actuais. Muller: todas coa perna longa e o escote. Homes: traxe ou elegante informal”, “o misterio da chaqueta que non existe é un tema recorrente en libros e películas. A miña conclusión é que as mulleres nunca se arrefrían nas historias”. En vista da polémica, a propia Jennifer Lawrence respondeu: “O vestido de Versace é impresionante, credes de verdade que ía cubrilo cun abrigo ou unha bufanda? Só estiven cinco minutos fóra, e con ese vestido sairía mesmo se nevase, porque me gusta a moda, e esa foi a miña decisión”.