O 14 de abril teremos a oportunidade de coñecer a política lingüística desenvolvida pola Mancomunidade Única de Iparralde. Que espera a Confederación Vasca de Fútbol?

Coa creación do Colexio Vasco sóubose que, ademais da Entidade Pública da Lingua Vasca (EEP), sería un axente máis no desenvolvemento da política lingüística pública en Iparralde. A Mancomunidade Única de Iparralde reúne a todos os pobos de Ipar Euskal Herria, e nós temos claro que debe asumir o liderado da EEP para levar a política lingüística de Ipar Euskal Herria. Deberá levar unha política lingüística valente. Por unha banda, dentro da institución, nos servizos que ofrece, e por outro, animando ás casas do pobo a que aposten polas medidas adoptadas polo Colexio en favor do eúscaro. Doutra banda, hai que lembrar que no seo do PSE o Colexio Vasco ha representado ao sindicato entre os pobos e ao Consello de Electos. Aí tamén pensamos que ten que levar un traballo de motor e que ten que animar ao Estado, a Aquitania e ao Departamento a adoptar políticas lingüísticas audaces. Non hai que esquecer que o Colexio Vasco ostenta a presidencia do EEP. Queremos que se asuma o liderado a nivel de política lingüística.

En que consiste a redacción da política lingüística?

En curso. Aos axentes de Euskalgintza presentáronnos un primeiro informe e temos un mes para facer achegas. Non sabemos si serán tidos en conta, iso decidirano os electos. Todo se está consolidando e o que podo dicir sen entrar no proxecto é o que esperamos e que creemos que se vai a facer: Por unha banda, que o que até agora se facía en dez colexios de pobos e cidades xeneralizarase a todo Ipar Euskal Herria para tirar cara arriba a política lingüística. Doutra banda, gustaríanos que a política lingüística situásese un pouco máis arriba. Por áreas existen unha serie de obstáculos que cremos que debemos aproveitar desde a Mancomunidade para superalos.

Como se pode facer?

Citan o dereito á experimentación na reforma da lexislación francesa. Este dereito permite aplicar a unha zona o que non se aplica en todo o territorio francés a través dunha serie de autorizacións especiais.

Como queren que se exerza este dereito?

Por áreas, preguntamos á Mancomunidade que máis pode achegar este dereito á política lingüística. Hai dous tipos de dereitos de experimentación. Ou ben, unha institución adquire máis competencias ou, manténdoas, obtén permisos especiais para facer varias cousas. Por exemplo, en canto ao financiamento das ikastolas, sabemos que pola lei Falloux, as colectividades locais non poden financiar directamente as ikastolas. Con este dereito á experimentación, os que o desexen deberían exercer a potestade de dar o diñeiro a SEASKA. Con todo, este dereito ten a desvantaxe de que é limitado no tempo e xeneralízase ao final ou a todo o territorio francés, ou se abandona. Ese é o problema. Doutra banda, tamén está o dereito á diferenciación. De momento, estamos a traballar en todas as opcións, aínda non é unha decisión.

A pesar de ter un dereito, necesitará permiso en París.

Si. Creo que París fai un decreto, especificando que nesta rexión proponse, por experimentación, facer isto ou aquilo. O dereito á experimentación ten límites e quizá poidamos ir máis lonxe co dereito á diferenciación. Estamos a definir iso.

O obxectivo é levar a cabo a política lingüística en todas as competencias que ten o Colexio Vasco. En concreto, que vai ser necesario para facer unha valoración positiva desta política lingüística?

É certo que o Colexio e todas as demais institucións teñen que facer o propio no marco do cadro legal vixente na actualidade. Sabemos que isto é extremadamente rigoroso. Non esquezamos que o artigo 75-1 do Parlamento que fala das linguas rexionais non trae nada, non ten ningún efecto xurídico. Sabemos como é a situación do eúscaro en Iparralde. Neste sentido, o Colexio faio con todas as súas limitacións. Por tanto, o que queremos é xeneralizar o feito até agora e, si é posible, ir máis aló a través do dereito á experimentación ou á diferenciación. Pero sabemos tamén que eses pasos para salvar o eúscaro e desenvolver o eúscaro con total normalidade van ser escasos, precisamente porque o eúscaro non ten un status axeitado en Ipar Euskal Herria.

O Colexio Vasco dará un paso máis importante que permita dar un coñecemento do eúscaro. Investíganse diferentes formas de coñecemento.

Tras as Xornadas Jagon, a Real Academia da Lingua Vasca e a Confederación Vasca da Lingua Vasca publicamos un texto común no que pedimos a oficialidade do eúscaro. Posteriormente, o colexio ordenou unha investigación xurídica, analizando algúns casos concretos xa adoptados. Por exemplo, en Bretaña, a rexión coñece oficialmente o bretón e o galés, dicindo que “existen en Bretaña”; a decisión adoptada polo departamento dos Pireneos Orientais di que “xunto ao francés, o catalán é a lingua do departamento” e en Córsega teñen “cooficialidad” no proxecto de política lingüística votado. Contra esta última declaración non se presentou recurso, porque a Asemblea de Córsega non dixo que sería cooficialidad en Córsega, senón que preguntou ao Goberno francés sobre a creación de condicións xurídicas para a oficialidade da cooficialidad. Por tanto, estas tres vías son investigadas.

Que din destas tres opcións?

Non sabemos que formulación adoptará a Mancomunidade, pero se tomásemos a máis modesta, é dicir, que á beira do francés o eúscaro é a lingua de Ipar Euskal Herria, aínda sabendo que non traerá consecuencias xurídicas, iso tería un rápido xesto simbólico e político. Por que non tomar unha resolución como a de Córsega? Por que non preguntar ao Goberno francés si quere crear as condicións xurídicas necesarias para permitir a cooficialidad do eúscaro? Sería un xesto moi rápido, porque querería dicir que os electos son conscientes de que para que o eúscaro se desenvolva correctamente necesita o status do francés. Nós falamos de cooficialidad e de que o eúscaro debe ser utilizado e desenvolvido na medida en que o faga o francés, e que, evidentemente, o eúscaro debe ter valor xurídico. Porque a posesión dun valor xurídico querería dicir que os cidadáns poden utilizar a lingua que queiran. Hoxe en día non é posible. Sabemos que si unha casa do pobo faio todo en eúscaro, ten que escribir os documentos en francés, porque o francés ten oficialidade. Coa cooficialidad respectaríanse os dereitos lingüísticos que temos os falantes, é dicir, a liberdade de elección da lingua que queremos.

Coñecemos Francia, está estreitamente ligada á lingua francesa. Pódese imaxinar que cambiará as condicións xurídicas para coñecer o eúscaro?

É difícil e si volvemos tomar as palabras de Emmanuel Macron en Córsega, podemos dicir que estamos verdadeiramente lonxe. Pero nós sabemos, e quizá algúns electos tamén están a tomar conciencia de que si queremos salvar o eúscaro necesitamos unha cooficialidad en Ipar Euskal Herria. Para calquera pequena lei é difícil, no mellor caso discútese e se refutan, e no peor dos casos non se discute. Si, estamos moi lonxe da cooficialidad das linguas rexionais, pero iso é o que temos que facer é levalo adiante. Gustaríanos que os electos locais advertíseno ao Goberno francés. Por que, como dixen, non póndome nunha resolución como a dos corsos?

Tedes o apoio dos parlamentarios do Parlamento francés?

En verdade, non tivemos relación con eles. Nos últimos anos habemos visto que están a favor do eúscaro, pero están dispostos a levar a reivindicación da cooficialidad?

Á hora de debuxar a política lingüística, o colexio está en contacto cos axentes do mundo do eúscaro.

Desde a creación da Mancomunidade Única de Iparralde, a política lingüística está a traballarse e contrastando cos axentes da actividade cultural vasca e iso valorámolo moi positivamente. É positivo que todos os días traballemos cos que están no terreo, porque son capaces de dicir por áreas onde están os retos e cales son os obstáculos que hai que superar. Esperamos que despois da votación continúe o traballo en común para facer un seguimento máis directo da política lingüística. Iso é o que lle preguntamos á Mancomunidade. Polo momento, o que fan parécenos moi zumento. O que despois terán que facer é fixar obxectivos ano tras ano, obxectivos cifrados e o que é evidente, realizar avaliacións sectoriais, ver que se fixo, que non fíxose e por que. Estas secuencias e avaliacións son necesarias e esperamos que tamén sexan consultadas nestes pasos.

Fai un par de anos expuxestes o obxectivo e a folla de ruta para que o 30% da poboación de 2050 fose vascoparlante. Coas novidades actuais, vedes máis seguro o camiño para cumprir este obxectivo?

Na elaboración deste documento elaboráronse os datos da UNESCO, que indican que o 30% da poboación debe falar para non perder un idioma. Fixemos unha prospección pero centrándonos só no ensino. Hai que saber que o ensino non está en mans do Colexio Vasco, é a Educación Nacional e está representada no EEP. Cando dicimos que o colexio ten que levar un traballo de motor, tamén o é para: Para exercer a presión e o estímulo ao Estado, ao Departamento e á Comarca. En canto ao Estado, o chantier máis importante é a educación.