Transcorreu unha década desde que se difundise a lema Gu gara %99. No bulebule da última crise capitalista a frase popularizouse nas prazas que se ocuparon alén do Atlántico. Desde entón, unha pequena porcentaxe da poboación mundial segue concentrando unha parte aínda maior da riqueza total.

Segundo a teórico Nancy Fraser, non hai unha teoría que explique a crise capitalista desde un punto de vista crítico e social. Na súa opinión, a crise debe ser entendida como un proceso social. Para iso é imprescindible, desde unha perspectiva multidimensional que transcende o ámbito económico, interiorizar as ideas de poscolonialismo, ecoloxía, pensamento feminista e gobernanza crítica. Fraser propón o seu propio modelo a través da relectura da obra mestra de Karl Polanyi The Great Transformation.

Cal é a Gran Transformación descrita en poucas palabras por Polanyi? Polanyi trata a sociedade capitalista –e a crise capitalista- como un proceso histórico multifacético. A orixe das crises non está nas contradicións económicas, senón no lugar que ocupa a economía na sociedade. Historicamente os mercados estiveron integrados na sociedade e reguláronse segundo as normas sociais. Noutras palabras, os mercados non se regulaban por normas económicas. A finais do século XVIII, Polanyi sitúa en Inglaterra o inicio da Gran Transformación: cando os mercados deixaron de estar integrados na sociedade. Na época da Gran Transformación consolidouse a dogma da Autorregulación dos Mercados. Deste xeito, a través do proceso de mercantilización, os mercados pasan de estar integrados e regulados na sociedade, a estar liberados dela e sometidos a unhas normas económicas puras. Como conclusión, a sociedade, a moral e a ética quedaron sometidas aos mercados.

Polanyi insistía na importancia da loita social, pero en lugar de representar o conflito entre o traballo e o capital, víao entre dous movementos ou forzas: Entre a mercantilización e o movemento pola Protección Social. A Protección Social inclúe a protección social, a seguridade social, as políticas de redistribución da renda, a solidariedade social ou a negociación colectiva. Polanyi describía o conflito na tensión entre estas dúas tendencias. Descubriu que había un movemento supra-clasista que favorecía á sociedade (para que volvese ao lugar de orixe da economía na sociedade), pero nunca profundou nunha teoría. A principal achega de Fraser é a terceira forza que conforma este modelo: Movementos pola liberación, nos que se sitúan o movemento feminista, o ecoloxismo ou o anti-imperialismo. O obxectivo destes movementos é superar as situacións de dependencia, acabar coa explotación e as exclusións.

Fraser segue inspirándonos e quero traer aquí unha reflexión recente sobre o feminismo. Ao seu xuízo, o feminismo e outros movementos de liberación arríscanse a facer a súa propia versión do 1% e a propor solucións que só funcionan para unha elite da poboación. Os movementos de liberación deben ser orientados ao 99% e as alternativas que se propoñan deben ser válidas para esa maioría, e non para as mulleres de elite, nin para os ecoloxistas de elite, nin para os cidadáns brancos. O pasado 8 de marzo o feminismo ocupou as rúas, enchendo as nosas cidades e pobos de ataques de xente. Occupy daiga! Construamos movementos de liberación útiles para o 99% da sociedade.