Na nosa contorna está moi arraigado o peixe e a metáfora ao redor da cana. A unha persoa non se lle dá o peixe, dáselle a cana e ensínaselle a pescar para que poida coller os peixes pola súa conta. A frase reflicte unha idea moi arraigada na nosa sociedade: o emprego é o eixo da integración e o medio –o oficio– de conseguir o pan. Así mesmo, é unha frase que subliña a responsabilidade persoal de cada un e é un dos principais argumentos para oporse ás axudas económicas que se ofrecen ás persoas que non teñen emprego.

A pesar de ofrecer un argumento potente, eu polo menos cada vez teño máis dúbidas respecto da idea que hai detrás da frase. Evidentemente, o emprego segue sendo o principal instrumento de integración, que á vez mostra cada vez máis debilidades.

En primeiro lugar, nos últimos anos constatouse que, aínda que a xente saiba manexar a cana e pescar, en ocasións non está nas súas mans pescar peces; en segundo lugar, cada vez son máis os que pescan canas nas mans, e non nun segundo plano, non podemos esquecer que nalgúns casos, por unha ou outra razón, hai persoas que nunca van utilizar a cana e que tamén teñen que comer o peixe.

Á marxe das metáforas, nestes tempos do sistema económico, a precarización do emprego fixo que cada vez sexan máis os traballadores pobres –working poors– que teñen emprego, ou os grupos que na actualidade son totalmente despreciables e “inutilizables” para o capitalismo.

Neste contexto, podemos discutilo en función do tamaño do peixe, pero cada vez son máis os que van ter que recibir algún tipo de protección material adicional á marxe do emprego, como sucede na actualidade. Algúns defensores do peixe e a cana deberían ter isto claro, porque están a enganar á sociedade –de maneira involuntaria, ou peor aínda, intencionadamente–.

Ese é o escenario e a partir de agora podemos empezar a discutilo. O punto de partida poden ser varias das axudas que temos na actualidade, empezando polos diferentes tipos de pensións, as prestacións por desemprego ou a reflexión sobre a Renda de Garantía de Ingresos.

Así mesmo, propostas como a Renda Básica de Cidadanía tamén serán unha idea que hai que seguir con cada vez máis atención a medio e longo prazo.