Como recibistes o premio Argia?

De asombro e de alegría. Normalmente asociamos os premios Argia aos medios de comunicación e foi unha alegría ver como puxestes en valor o traballo comunicativo que estamos a facer.

As institucións públicas e os movementos feministas han comezado a traballar unidos da man nos últimos tempos. Iso foi un fito?

O fito non o sei, pero si é imprescindible. É certo que hoxe en día parece que a igualdade se puxo de moda. Ás veces teño a sensación de que vivimos na fascinación do feminismo e que agora é moi fácil apoiar ao feminismo, pero eu creo que é moi importante ser honesto e lembrar que foi o movemento feminista o que durante décadas estivo denunciando as agresións sexistas.

É certo que até hai pouco houbo unha certa ruptura entre as institucións e o movemento feminista. As organizacións non son máis que unha ferramenta, pero é unha ferramenta moi eficaz, por iso traballamos xuntos mellor para todos.

Como se articula esta colaboración?

En canto ao labor de prevención das agresións de Sanfermin, o Concello e os representantes dos movementos constituímos o grupo ‘Sanferminetan en igualdade’, onde se deseña a campaña. Hai que coñecer e respectar as limitacións e oportunidades que teñen tanto as organizacións como os movementos feministas. Ese é o punto de partida.

En xeral, cal é o papel da área de Igualdade e LGTBI?

O Plan para a Igualdade de Pamplona 2016-2022 é a nosa folla de ruta. Estrutúrase en catro áreas. O primeiro é un compromiso político pola gobernanza e a igualdade para o funcionamento interno do Concello; o segundo é o empoderamiento das mulleres e o fomento do cambio de valores; o terceiro está relacionado coas tarefas de coidado, corresponsabilidade e centralidade da vida e o cuarto coa violencia. Cada ano elaboramos un plan operativo para levalo a cabo. Para iso ampliouse o equipo de traballo hai dous anos e pasamos de ser un técnico a tres.

E este ano, que tedes entre mans?

Temos traballos en catro áreas. Non todo se pode contar, pero, por exemplo, temos unha liña LGTBI e agora estamos a realizar o primeiro diagnóstico de Pamplona. O noso obxectivo non é só conseguir a igualdade entre homes e mulleres, senón visibilizar todas as desigualdades existentes e para iso temos en marcha estudos.

Seguiremos traballando coa memoria histórica para dar a coñecer ás mulleres que estiveron en Pamplona e que poden ser referentes. Contamos cun grupo de traballo para a recuperación das memorias históricas das mulleres denominado “Iruñea nomeando mulleres”, no que participan traballadores de diferentes ámbitos do Concello, historiadores e representantes de grupos de mulleres. Recentemente realizamos varios vídeos, entre eles, Remigia Etxarren Aranguren, funambulista pamplonesa e Rita Aguinaga Viliato, primeira muller cantante do Orfeón Pamplonés.

Que é a igualdade?

A igualdade non é uniformización. Garantir os mesmos dereitos, tratos e oportunidades desde a diversidade persoal é igualdade para todas as persoas. Trataríase de acabar coas relacións de poder asimétricas que se dan en todos os ámbitos. Eliminar os privilexios dalgúns para garantir os dereitos para todos. Eu creo que conseguimos ampliar esa significación da palabra igualdade e que o do feminismo é outro dos retos que temos agora no marco conceptual. Aínda para algúns esta palabra ten estigma.

Aínda inquietante?

Si. Gustaríame crer que é por ignorancia, pero non é así. Moitas veces dinnos que temos que facer pedagoxía, pero as feministas levamos 200 anos facendo pedagoxía e a resistencia segue aí. Nós aceptamos ao noso discurso unha chea de conceptos que antes non coñeciamos. Non é unha ignorancia, senón unha resistencia. Resistencia ao cuestionamiento do espazo privado e medo a unha aposta real pola transformación no ámbito público.

Facer pedagoxía é comodín do público que agora se utiliza en todos os sitios?

Si, e con iso o paternalismo. Moitas veces dinnos que tamén temos que cambiar as formas, porque parece que estamos enfadados. Pois si, é verdade, estamos enfadados. Somos a metade da poboación e aínda din ‘colectivo de mulleres’, coma se fósemos un grupo.

Debemos ser honestos cos conceptos. Por exemplo, a palabra patriarcado. Até hai pouco era moi raro escoitar no discurso político. Unha das dúas: ou ese mandatario público era moi feminista ou estaba moi despistado. Agora aos poucos vanse introducindo algúns conceptos neste tipo de discursos e iso ten a súa importancia simbólica.

Estar de moda agora é bo ou malo?

Algúns cren que o feminismo perde a carga subversiva que pode ter unha persoa como Penélope Cruz se a utiliza no seu discurso, pero por outra banda sempre dicimos que a igualdade ten que entrar na axenda política. O feminismo ten que estar en todas partes, por iso eu non sinto incómodo cando ouzo dicir que Penélope Cruz é feminista.

Pero na sociedade, especialmente entre os mozos, obsérvanse con frecuencia grandes retrocesos.

É o que ocorre con moitos logros sociais. Tendemos a crer que os logros son totalmente lineais e avanzamos, pero iso non é certo. No ámbito laboral, por exemplo, mira que pasos déronse. Hoxe en día preocúpanos a mocidade. A mocidade de hoxe creceu nun feminismo formal, na fascinación pola igualdade. Nós, pola contra, tiñamos algunhas alarmas acesas e identificabamos comportamentos que poderían estar relacionados coa diferenza, pero as nosas alarmas xa non serven. Hai que adaptarse aos tempos. Os mozos de hoxe en día teñen un grave problema de identificación. Cremos que nalgúns campos é suficiente que mozos e mozas estean xuntos, pero non é así. Cando falamos de relacións afectivas, por exemplo, temos claro que dano produce o amor romántico, pero creo que non fomos capaces de construír outros referentes, outras posibilidades. Si a un mozo dislle que o que está a facer está mal, pero se non lle dás alternativas, ou non lles dás valor ás alternativas que eles constrúen, algo falla.

Que che desbaste o ventre?

Moléstame ver cuán facilmente se deslegitiman os discursos e ideas que se construíron con moito traballo. A tendencia a xulgar sempre ás mulleres é tamén enorme ou os discursos que hai sobre a maternidade. Hoxe en día, por exemplo, os discursos esencialistas teñen unha ampla difusión, como a nova concepción do bo eco-nai (lactación sen límite de idade, crecemento natural…). Eu creo que estas non teñen en conta as nosas condicións materiais e económicas.

Vostede é feminista e nai de tres nenos. Que quere dicir cando di que hai que politizar a maternidade?

Que temos que ser moito máis conscientes do impacto que ten ser nai na nosa vida. Temos que ver que hai que facer co coidado. O que está no centro é un concepto moi antigo, pero de gran actualidade: a división do traballo en función do sexo. Mentres iso mantéñase, todo o demais non importa.

Non só temos que falar da vida privada e da vida pública, senón tamén da vida íntima. As mulleres mesturamos a intimidade e a privacidade como un espazo doméstico no que dedicamos o tempo a realizar tarefas domésticas e de coidado, a facer deporte, a desenvolver a nosa formación, a levar a cabo as nosas afeccións e accións de militancia, etc. O problema é que moitas veces damos prioridade ás tarefas domésticas, aos traballos de coidados, comen a maior parte do tempo e de aí veñen outras consecuencias: cansazo, problemas de saúde, frustracións… Sería bo fortalecer o noso propio espazo e valorar a gran influencia que iso ten no noso ámbito público.

Que é o decálogo que preparastes para os medios?

A violación dos sanfermines de 2016 supuxo un punto de inflexión pola reacción da sociedade ante esta agresión. Nese momento, vimos a necesidade de dar aos medios de comunicación unha serie de canles de orientación para que tomen nota nas noticias sobre as agresións sexistas. Tras realizar un proceso de reflexión con eles, elaboramos e difundimos un decálogo.

Aí dise, por exemplo, que as agresións sexistas non son feitos illados, que hai que protexer a identidade das vítimas por encima de intereses xornalísticos ou informativos, que hai que evitar procesos de revictimización, que hai que buscar opinións de expertos como información complementaria e non de calquera persoa da rúa, etc. Entendemos que os medios de comunicación teñen que ser os nosos aliados, pero vemos que teñen unha actitude contraditoria tanto si son de esquerda como de dereita ou de mentalidade.

É sorprendente como algúns medios de comunicación, por exemplo, seguen dando imaxes do txupinazo de 2014 no que as mozas aparecen medio espidas. Esas imaxes son antigas, pero a elas cinco. Parece que o relato está feito de antemán e que non van permitir que unha nova realidade cambie.

Tamén se deron pasos na programación e fomentouse a participación para que as mulleres sexan cada vez máis as protagonistas da festa, pero as imaxes que se difunden nos medios de comunicación seguen mostrando ao mozo como protagonista, nos peches, emborracharse… e a muller, ou non aparece ou se presenta como obxecto.

Moitas veces tentamos falar disto con eles, pero non hai maneira. Eu creo que non o inventamos. O amarillismo vende moito, afecto cando é patriarcado e hai que facer cambios profundos e estruturais.

O seu é o terreo municipal menos criticado?

Quizá, pero eu creo que é porque está mal visto falar en contra da igualdade. Estou convencido de que moitos non saben nin o que facemos. De todos os xeitos, tivemos críticas. Despois dos Sanfermines, por exemplo, case todos os días aparecían artigos de opinión que nos daban medo aos cidadáns.

En que che gustaría profundar si a lexislatura do cambio tivese continuidade?

En materia de gobernanza interna do Concello, creo que habería que modificar os procedementos internos e as cláusulas de contratación. Isto pode ter consecuencias de face ao futuro. Ademais, debemos seguir profundando na dirección que temos e tentar que os pasos que se dean sexan irreversibles. Outro reto é cambiar a imaxe da festa. Ao lecer hai que darlle outros valores e pensar moito na masificación, no impacto que ten na cidade, na participación dos nenos, das persoas maiores e en xeral das persoas que quedan á marxe, na imaxe das mulleres… Moitas cousas.