A operación urbanística de construción dunha instalación deportiva en Estella, hai uns anos, supuxo un grave quebradizo de cabeza para o Concello e un gran prexuízo para os veciños, xa que segundo o actual alcalde, Koldo Leoz (EH Bildu), pode levar o municipio á quebra. O recente informe da Cámara de Comptos de Navarra non fixo máis que confirmar estas sospeitas.

O proxecto foi aprobado en 2004 co obxectivo de construír unha gran cidade deportiva a través dunha “arquitectura non presencial” en terreos de 90.000 metros cadrados da contorna de Ontzineda, no Concello de Estella, segundo os gañadores do concurso de ideas. Como explica o arquitecto Lorenzo Barno na súa memoria Raíces (Sustraiak), a natureza “tiña que adaptarse para aproveitar todo o seu significado”, o que esixía “unha intervención sen límites”. Pero unha cousa era o proxecto e a outra era cal sería o camiño que os poderes públicos elixirían para levalo a cabo: nos anos seguintes realizaron numerosas recualificacións e expropiacións mediante convenios, abrindo a porta á especulación.

Con todo, cando UPN asumiu a alcaldía en 2007, a iniciativa quedou sen efecto. Por unha banda, o Concello desviou unha subvención dun millón de euros para a construción dunha cidade deportiva por parte do Goberno de Navarra para a reforma dun campo de fútbol. Doutra banda, a Sala do Contencioso-Administrativo estimou os recursos interpostos por varios propietarios de leiras, anulando así as recualificacións.

E, con todo, tanto na época do PSN como na de UPN, aos convenios engadíronselles cláusulas prexudiciais, o que supuxo un incremento enorme da cantidade a pagar aos propietarios e aos promotores da construción.

EH Bildu obtivo a alcaldía da cidade en 2015 grazas ao apoio de Geroa Bai e Agora-Orain. En setembro de 2017 estas forzas denunciaron publicamente a grave situación creada pola operación Ontzineda no municipio e agora a Cámara de Comptos de Navarra emitiu un informe de fiscalización para o Parlamento de Navarra, a petición de EH Bildu. Tal e como se explica, a mala xestión dos responsables políticos destes mandatos obrigaría ao Concello de Estella a “facer fronte a unha indemnización de 14 millóns de euros”.

Firmas sen autorización da Xunta de Goberno

O Concello, de acordo co trato cos propietarios, daríalles a cambio dos terreos de Ontzineda outros terreos, o chamado sector de Ibarra, con promesa de construír alí vivendas, e si en oito anos non desenvolvesen o aproveitamento urbanístico, pagaría en metálico o prezo fixado por un asesor externo: 43,94 euros por metro cadrado.

Con todo , a Cámara de Comptos puxo o acento nunha cláusula “moi a ter en conta”: si o Concello acordaba con algún propietario un prezo máis alto, os demais tamén terían dereito a ese diñeiro.

E así o fixo. Concedeu a unha parcela un prezo de 108 euros –un 245% máis que a dos demais–, asumindo unha tasación privada do propietario, sen dar razón algunha. Deste xeito, o importe total a pagar si non se aproba o plan urbanístico, pasa de 4,13 millóns de euros a 10,15 millóns de euros dun só golpe.

Estas cláusulas complementarias foron asinadas pola alcaldesa do PSN, María José Fernández Aguirre, e foron prorrogadas pola próxima alcaldesa, Begoña Ganuza Bernaola de UPN, que actualmente ostenta cargo público como parlamentaria en Navarra. Segundo o informe, as firmas fixéronse sen pasar pola xunta de goberno municipal e a Cámara de Comptos considerou que eran necesarias as autorizacións tanto desta comisión como do pleno. Os alcaldes non tiñan competencias.

É máis, a entidade tributaria non atopou un informe técnico xustificativo dos convenios e “hai que destacar, por outra banda, que o Concello puxo a disposición das empresas externas os labores de asesoramento, control e seguimento dos convenios”.

Nas alegacións de Ganuza ao informe, sinala que os técnicos lle dixeron que “era necesario asinar uns documentos que se pon baixo a miña firma”.

Tantas indemnizacións como orzamento municipal dun ano

As tasación efectuadas polo actual goberno municipal en varias parcelas do sector Ibarra reflicten que o metro cadrado ten un custo real de 2,25 euros, posto que é de novo solo agrario, cun máximo de 211.536 euros a abonar aos propietarios. Pero, como consecuencia desas cláusulas, podería estar obrigado a pagar 14 millóns de euros.

O orzamento do Concello de Estella para 2018 ascende a 11,7 millóns de euros. Este dato pódese entender na man que Koldo Leoz chamase a alarma na comparecencia do pasado outono no Parlamento de Navarra: “Converteuse na maior ameaza financeira á que se enfrontou a cidade”. “Veu a chorar”, respondeu a parlamentaria do PSN, Inma Jurío, á representante de todos os lizarros.

Un mes despois, no pleno de control de política xeral celebrado no Parlamento de Navarra o 26 de outubro de 2017, o líder de UPN, José Javier Esparza, comprometeuse a rexeitar todas as medidas adoptadas polo goberno de Uxue Barkos cando chegase o poder. Barkos seguía dicindo: “Estás a prometer outra Mariña?...”, pero o lehendakari non puido terminar, Begoña Ganuza interrompeu a sesión gritando “Isto non o tolero!”. As irregularidades cometidas tras a operación urbanística están a facerse cada vez máis visibles, e agora o informe da Cámara de Comptos pechou aínda máis o cerco sobre quen tiveron responsabilidades políticas: “A Cámara de Comptos conclúe que os convenios urbanísticos non cumpriron debidamente a normativa”.

O alcalde de EH Bildu tamén deu datos sorprendentes, como que dous do tres promotores da construción que adquiriron terras –Actividades Alhama SL e Promocións Herchi SL– constituíronse uns días antes da firma dos convenios, un en Tudela e outro en Fitero. Leoz tamén informou da falta de documentación no arquivo do Concello de Vitoria-Gasteiz.

No seu día estimouse que a construción da cidade deportiva custaría uns 22 millóns de euros. A Cámara de Comptos explicou que até agora o Concello gastou 940.400 euros na execución da infraestrutura e en todo o proceso expropiatorio, dos que 790.500 foron destinados á redacción do proxecto.

Unha das solucións podería ser a construción de vivendas no sector de Ibarra, que aínda se atopan nun prazo de oito anos para cumprir algúns convenios; para o resto é demasiado tarde. Doutra banda, o Consello de Navarra pode deixar sen efecto os convenios, pero entón os propietarios dos terreos poden reclamar indemnizacións. O Concello reservou todos os excedentes da caixa para facer fronte aos gastos futuros –catro millóns de euros-, o que deixou este ano sen nada para o investimento. Unha tormenta perfecta de débeda inxusta impúxose sobre os campos de cultivo de Estella.