Robert Lowell (1917-1967) foi un poeta estadounidense. Gañou o Premio Nacional do Libro de Estados Unidos (National Book Award, 1960, por Life Studies) e o Premio Pulitzer de poesía (1947 e 1974). Énos coñecida por ser pacifista: alegou razóns de conciencia no II. Para non ir á Guerra Mundial (e foi encarcerado durante un tempo), escribiu en contra da guerra de Vietnam.

En 1960, recentemente galardoado co importante premio, publicou o libro Imitations. Naquel libro “traduciu” a Homero, Safo, Villon, Leopardi, Rilke, Pasternak, Baudelaire e Rimbaud, e utilizamos as comiñas porque (son palabras de Lowell), “tentei escribir en inglés vivo, tratando de facer o que quizá fixese o meu autor de vivir hoxe en América”.

A crítica acolleu sen ningún inconveniente a Imitations, e ninguén dubidou da orixinalidade da obra.

É coñecida o paradoxo que pon de manifesto estes e outros: Si Periko Smith fixese o mesmo que Lowell (e pescárono), entón que?

A resposta tamén é coñecida: Periko Smith sería queimado no incendio dos plagiadores.

O debate, no que se refire á literatura, refírese a: por que un escritor recoñecido pode manipular (traducir, copiar) a tradición literaria sen problemas, mentres que si o fai un descoñecido aplícaselle o código penal?

No famoso método de plaxio de Bernardo Atxaga, unha das regras era “ter un pouco de nome”. O debate é coñecido e hai opinións de todo tipo.

Con todo, Lowell non ocultou o que estaba a traducir aos poetas que amaba, e exerceu con claridade a súa competencia como escritor.

Os escritores utilizaron a miúdo esta competencia ou privilexio de maneira provocadora, para suscitar debates, subliñar contradicións, dar arpa a alguén…

Non parece que fose así a intención de Xabier Lete. Dificilmente xulgarei cal era a miña intención, pero estaredes de acordo comigo, si foi o rirse da nosa ignorancia ou o espertar da discusión, que fallou por completo.

Entón? Por que se comportou Lete coma se fose Periko Smith? Este é o debate, que xa non é literario, senón doutro tipo… Moral, por azar?

Pero ten coidado, dicir que é moi feo falar mal dos mortos, e que me cale.

Así, pois, como non se pode falar mal dos mortos, pasarei a falar mal dos vivos, de todos aqueles que, en lugar de pensar no acusado, atentaron contra o acusador. O neoliberalismo non se impón sen cómplices, nin sequera en literatura.