A Bilbao, que foi presentada como modelo de innovación, vibrou nos últimos tempos. Cal foi a causa deste terremoto? Ten os pés de barro o mito do novo Bilbao? A preocupación estendeuse tanto entre os cidadáns como entre os gobernantes e empezáronse a lanzar preguntas que aínda non atoparon resposta. É sabido que para acertar nas respostas, é imprescindible expor previamente as preguntas oportunas.

Todo sucedeu de forma inconsciente: o pasado 23 de decembro, de madrugada, o zornotzarra Ibon Urrengoetxea faleceu no mesmo ponte do Areal por mor dunha suposta agresión de atraco; pouco despois, na porta da estación de Abando, un mozo foi atacado brutalmente e perdeu un ollo; o 18 de xaneiro, por fin, a suposta muller do barrio de Otxarkoaga non podía roubar nin Luzia nin Rafael. Todos os detidos por estes feitos son novos de entre 14 e 16 anos, demasiado novos para ser acusados de responsabilidade penal. Iso é o que desencadeou a longa corda, sobre todo cando se trata de sucesos desta índole, que inmediatamente proclaman a necesidade do castigo porque a súa sede se atopou insaciable. Que facer entón?Se non é pola vía da pena, como responder a estes graves feitos? Estamos seguros en Bilbao?Fará falta máis policía? Pero para que multiplicar a policía cando xa era moi numerosa?

Neste punto nace a inquietude, porque se viu en dúbida o modelo de Bilbao renovado, tantas veces eloxiado polas autoridades e apologistas nos últimos anos. Neste punto sitúase, por tanto, o punto de partida para lanzar preguntas reais. Máis aló dos factores de éxito tan evidentes que presenta este novo Bilbao, ten algún problema? Quen, como e por que son excluídos e marxinados deste modelo? Este modelo do novo Bilbao está ben enfocado? Pódense corrixir estes problemas sen un cambio profundo do propio modelo, ou, pola contra, hai que dar outro rumbo á futura cidade democrática?

Si, é conveniente expor estas preguntas, pero non se pode pensar que as respostas sexan sinxelas e inmediatas. Pero para seguir polo bo camiño, quizá sexa unha axuda que non se emborrache coa maxia dos premios e os eloxios, senón cun pouco máis de profundidade na traxectoria de Bilbao.

O carácter proteico de Bilbao está aí: cantas veces renovouse ao longo da historia de ser un poboado de pescadores e náuticos, un pobo de comerciantes e artesáns; un complexo industrial superdesarrollado e que agora quere ser unha metrópoli de turismo e servizos que se recuperou da decadencia; en cada caso transformáronse tamén os centros e periferias da cidade, pero creando marxes e marxes en todos os casos; cales son os recunchos de hoxe? Que características teñen? Este modelo global, que en nome da universalidade móstrase brillantemente en Londres, Xangai ou Berlín, satisfai á poboación local e mesmo vasca de Bilbao? Veos?

Cando o ex alcalde Iñaki Azkuna quixo levar a imaxe de Bilbao á exposición internacional de Xangai, escolleu un gran cadro: A contorna de Abandoibarra-Guggenheim destacábase sobre todo no lenzo de toda a cidade. As construcións eran modernas, pero non se vía un só ser vivo naquel cadro.

Bilbao está na era Post-Azkuna. En canto ás cousas, pareceunos que o actual alcalde estaba a facer nos últimos meses o mesmo modelo e a mesma forma de comunicación que Azkuna, que estaba a tentar reinventar o estilo de Azkuna... ata que rompeu o bulebule dos últimos acontecementos. Agora as preguntas abertas están aí, quen as contesta.