Vostedes situáronse a favor dun Estado propio para protexer ao catalán. Non sempre o fixestes así. Cando e por que cambiaron a súa forma de actuar?

Non teño a data exacta na cabeza, a decisión tomámola nun prazo de 8-9 anos. Digamos que durante uns 16 anos non fomos claramente independentistas. Por que? Pois é moi fácil. En teoría, para que a lingua teña pleno recoñecemento, para que sexa a lingua europea, para que os cataláns falemos todos os dereitos, non necesitamos un Estado independente. Nalgúns estados, en Canadá, en Bélxica, en Finlandia, son moito menos os que falan unha lingua minorizada que nós e os seus dereitos lingüísticos son recoñecidos.

Vouche a pór un exemplo: Podes pedir en calquera parte do Canadá que che xulguen en francés e xulgaranche en francés, non pasa nada, ninguén pensa que Canadá se vai a romper ou algo parecido. O xuíz pode insultar ao avogado, por exemplo.

O Estado español ha renunciado a ser tamén o noso Estado. Aínda que en teoría non fai falta, na práctica cada día estásenos demostrando que non vai facer o catalán unha lingua normal, que non vai facer o camiño para que os falantes de catalán teñan os mesmos dereitos que os que falan o español. Como queremos ser cidadáns normais, queremos un Estado que estea a favor, non en contra. Falei de Canadá, de Bélxica, etc. Estes Estados traballan as súas linguas de forma responsable, democrática, xusta. Outros estados, en lugar de entender a súa diversidade lingüística como unha riqueza e como algo para protexela, considérannos un estorbo. Son os estados español e francés. España non vai cambiar e nós queremos deixar de ser unha anomalía.

De face ás eleccións parlamentarias, vostedes fixeron unha campaña moi concreta e directa, co artigo 155 na man: Ez dá toca. É habitual que a súa organización realice este tipo de campañas?

Non é habitual, porque a situación non é normal. Non estamos dispostos a ceder nin a actuar coma se nada sucedería. En cada elección puxémonos en contacto cos partidos políticos e pedímoslles os obxectivos lingüísticos que creemos que deberían alcanzarse na próxima lexislatura. Nós facemos un lobby lingüístico con partidos políticos, grupos parlamentarios e gobernos.

Fixemos a campaña para o referendo do 1 de outubro. Pedimos o voto a favor de Si e a lema foi Un estat a favor . Non é o habitual, non, pero tivemos un referendo, aplicáronnos o artigo 155, e si volve suceder, creo que faremos algo parecido. Por que actuamos así? Somos unha institución lingüística e o noso obxectivo é a lingua.

Aconsellaría ás asociacións e organizacións que traballan a favor do eúscaro que, como vostedes, manteñan unha postura clara a favor dun estado independente?

Xa temos suficiente traballo connosco para dicir aos demais o que teñen que facer. Por dicir algo, si eu fose vasco, sería independentista.

Tivo algunha consecuencia a aposta por un Estado independente entre os seguidores da organización?

Contamos con 14.000 socios, traballadores e voluntarios. Nestes anos tivemos algunhas queixas, non as teño contabilizadas, moi poucas que deixen a asociación catro, cinco ou dez socios.

Por tanto, non hai ningún socio na asociación que pense que non é necesario ter un estado indepente para normalizar o idioma.

Outra cousa é nos partidos políticos e na sociedade en xeral, pero díxenlle como foi a reacción na nosa asociación.

Que se pode facer para manter na loita pola normalización do catalán a aqueles que non senten a necesidade da independencia pero si da lingua?

Algúns deixaron de ser socios, pero iso non quere dicir que nós non traballemos para eles. Nós traballamos para todos. Poreime á altura dos votantes. Evidentemente, en función dos programas políticos dos partidos, estamos de acordo co tres partidos que apostan pola independencia, pero ademais diso está En Comú Podem, que defende a normalización da escola e do idioma, e o PSC, que en moitas cousas temos diferenzas políticas, sempre apoiou o sistema de inmersión escolar. Case ninguén que viva aquí e coñeza o que sucede aquí pode dicirlle que hai un conflito lingüístico. Cos outros dous [pp e Cidadáns] é máis difícil. A outra vez entrevistaron a Inés Arrimadas en TV3 e mentres falaban da escola dixo: “Nós defendemos unha escola trilingüe que ensine español, catalán e inglés”. Quéixanse do modelo escolar actual, pero non se queixan doutros aspectos nos que o catalán está en clara desvantaxe. Co pp e Cidadáns temos pouco que facer.

Que tipo de organización lingüística tería a nova república? Cal sería o status de cada idioma?

Temos claro que o catalán e o aranés son linguas propias de Cataluña, cada unha no seu territorio, porque está claro que o catalán non é a lingua propia de Arana. A lingua propia doutra porcentaxe importante é o español. E o 10% dos que viven aquí non falan nin do val, nin do catalán nin do español.

Nós non queremos que a ninguén lle suceda o que nos pasou a nós polo idioma, pero tamén temos claro que o catalán debería ser unha lingua normal e oficial, a ordinaria no uso, nas institucións públicas, nas relacións comerciais… De todos os xeitos, hai que ter en conta o factor tempo. No día en que se proclama a república, as cousas non cambiarán a partir de hoxe, o que saiba o catalán hoxe sábeo e o que non o sabe seguirá sen sabelo. Os produtos non etiquetaxes en catalán seguirán sen etiquetar. Non imos botar a ninguén do traballo por non saber catalán, pero haberá que pór os medios para que o que non o saiba poida aprender. Non se trata de facer un apartheid lingüístico, nin moito menos, aínda que nos acusaron diso.

Queremos que o que debería ser e non foi no Estado español sexa na repulsión catalá.

Non redondeaches o tema dos idiomas oficiais.

A nosa proposta é que o catalán e o aranés sexan linguas oficiais, pero tendo en conta que non imos botar a ninguén de casa, son tan cataláns como eu. Sobre este 10% da poboación estranxeira, aínda que non vai ser o noso traballo, é moi importante, na medida do posible, que os nenos con outras linguas maternas aprendan ben esas linguas e que a aprendizaxe non se deixe na mera responsabilidade dos pais. A súa importancia débese, por unha banda, á riqueza cultural e lingüística e, por outro, á riqueza económica. Tes xente que fala moitísimas linguas do mundo; xente que fala chinés, romanés, árabe, amazigés, o país vai mellorar.

A nova república tomaría o Principat, e o catalán fálase noutros territorios.

Directa ou indirectamente traballamos con xente: Alguer, Andorra, Baleares, Cataluña do Norte, Lista do Oeste e Comunidade Valenciana. Cun Estado favorable, a mellora das circunstancias nestes territorios será máis fácil. As situacións son moi diferentes. Aquí queixámonos de etiquetaje e nalgúns países onde viven os cataláns non se ensina o catalán na escola.

Como sería a relación co val de Arán?

Nós dicimos que a situación lingüística de Cataluña témola que decidir os cataláns e a situación lingüística de Arana terana que decidir eles. Nós proporemos que aprendamos catalán, catalán, español e inglés, e o que nos serve tamén é válido para eles. Ás veces dise que a república catalá será unha república binacional, que terá Cataluña e Arán. Así é. Nós temos todo o respecto á ciruela e á vontade dos aldeáns.