En realidade, non son os únicos elementos que teñen un toque de cor nos beizos. Adoita debuxar en vermello un cabelo –en honra da súa esposa pelirroja Sara– e branco dos ollos. E si vese algunha roupa, ás veces píntase o pescozo con púrpura, e cun verde intenso a gravata, símbolo de Joker ou do malvado Guasón. Outra característica dos retratos é que unha bágoa escorrega polo ollo dereito. A bágoa reflicte o arrepentimento e o amor os cabelos vermellos.

“Cando debuxo nos meus retratos o malvado sorriso de Guasón, quero representar o mal como elemento fundamental do ser humano”, cóntanos Cáceres. “Creo que outros elementos básicos da alma humana son os sentimentos”. Os seus debuxos mostran sentimentos contraditorios, xa que nada é o que parece. “Con estes retratos psicolóxicos hei querido profundar na personalidade de cada personaxe”, di. “E deime conta de que todos temos unha existencia corrosiva de poder escondida nun lado escuro e malvado, que de cando en vez nos expulsa”.

O delincuente egocéntrico Guasón (ou Joker) é un “antagonista perfecto” para relacionarse con personaxes coñecidos que retratou nesta sección, segundo dinos Cáceres: “Guasón converteuse nun símbolo da moral contemporánea e, co tempo, nun arquetipo, nunha idea ou concepto que podemos identificar facilmente con el. Despreciable, astuta e ás veces absurda. Sedúcenos a capacidade de Guasón para imaxinar a desmesura”. En palabras do artista, Guasón é unha das figuras “máis fascinantes” da cultura contemporánea: “É unha representación elegante e elocuente da maldade e quero reflectir iso nas miñas pinturas”.

Debuxou aos políticos e xefes de Estado colombianos (Álvaro Uribe, senador, Juan Manuel Santos, exalcalde de Bogotá, Gustavo Petro...) e a algúns estranxeiros (Fidel Castro, Hugo Chávez, Adolf Hitler, Felipe IV...). Pero tamén realizou retratos de pintores e músicos coñecidos, de futbolistas e ciclistas, do Papa Francisco, que denuncian o narcotráfico, a corrupción e o feminicidio... Case todas as imaxes teñen ese malvado sorriso, esa mirada que reflicte o odio, a bágoa polo ollo dereito e o pelo vermello.

‘Gernika’ de Picasso, adaptada ao conflito colombiano

O ano pasado, coincidindo co 80 aniversario do bombardeo de Gernika, Cáceres debuxou un cadro especial inspirado na coñecida pintura de Picasso. Nesta reinterpretación aparecen o touro Cebú (“símbolo dos paramilitares campesiños que tomaron as armas”), os burros que a guerrilla utilizaba como bomba, os indíxenas desprazados e os soldados mortos. “Fai máis de 50 anos que estamos a bombardear o noso país e, a pesar dos esforzos por lograr a paz, parece que queremos seguir na guerra”, afirma o artista. El votou a favor dun acordo de paz entre as FARC-EP e o Goberno, aínda que non ten en gran estima ao presidente Santos, que tampouco o ten.

“O Gernika de Picasso é para min o cadro máis importante do século XX”, cóntanos. “Reflicte moi claramente a brutalidade da guerra. Era importante traer a pintura á nosa terra e sacar á luz os horrores que vivimos en Colombia, non volver repetilos e apoiar o tratado de paz”.

A arte real, máis aló da mera finalidade comercial

Este cadro foi exposto por Cáceres nunha galería de arte de Bogotá, dentro da exposición Hiperreal. A miúdo pregúntanlle cales son as súas preferencias: as paredes da rúa ou os lenzos. “Ambos son necesarios e complementarios”, di. “A rúa é fundamental para reflectir os nosos puntos de vista e buscar a reacción da xente, mentres que a exposición nunha galería axúdanos a darlle un carácter comercial á obra de arte. Ambos os formatos son moi útiles”.

Nas súas palabras, moitas das obras que se fan hoxe en día non teñen máis que un obxectivo comercial.“O público en xeral quere ver historias reais, pero a arte moderna non conta moito”, dinos. “Os artistas buscan xerar un impacto con cadros facilmente vendibles, puramente decorativos e que non teñan contido.A arte ten moito que dicir do mundo e dos feitos, a pintura ten que ser espello da época na que vivimos, ese é o tema das miñas pinturas, o que quero retratar, as historias reais que os pintores contemporáneos non queren contar ou que lles asusta contar”.

Interrogado sobre se, na súa opinión, a arte é unha arma para combater as inxustizas, respondeunos que non:“Sería un orgullo pensar que se pode cambiar a orde social a través da arte. Creo que a arte é unha expresión que ten unha linguaxe propia, que ten como obxectivo expresar emocións e que se fai con altos niveis técnicos.A través da arte conseguimos reflectir o que somos e sentimos. Algúns artistas buscan golpear os corazóns dos espectadores. A min interésame chegar todo o máis íntimo e axitar as conciencias”.

Garra da censura

Cáceres debuxou un gran mural na avenida Suba que percorre o norte de Bogotá. Álvaro Uribe e Juan Manuel Santos, cun lema: “Paz con Xustiza Social”. A obra recibiu aplausos, pero tamén fortes críticas. “Cacerolo, sabemos onde vives” ameazáronlle, “es un artista financiado pola guerrilla”. Aos poucos meses de debuxar, o mural foi borrado. Por outra banda, cando mostrou nunha galería de Miami os retratos das autoridades americanas Fidel Castro e Hugo Chávez, a xente quixo destruílos.

Cáceres cóntanos que a maioría das súas obras na rúa céntranse en temas políticos. “Nun país tan politicamente polarizado, topámonos con frecuencia coa censura de fanáticos que non entenden a mensaxe da obra. Non só borramos os retratos, senón que nos ameazan co anonimato das redes sociais”. De todos os xeitos, di que a arte rueira vive tempos moi bos en Colombia. “En pouco tempo a nosa capital converteuse nun referente, estamos á altura das grandes capitais do mundo. É un pracer ver a artistas colombianos invitados a festivais de todo o mundo. A arte da rúa é un produto de exportación”.

---------- Os CÓMICS INSPIRAN -----------------

“Na miña infancia, os cómics eran bos medios de socialización. Non había internet e menos redes sociais. Os nenos da miña idade atopabamos nos cómics un espazo ideal para alimentar a imaxinación. Creo que as novas tecnoloxías, os medios de comunicación e especialmente o ‘cine cómic’ son unha ameaza para o cómic en formato revista. O mundo está a cambiar, pero segue necesitando e creando heroes e delincuentes”.