Durante os últimos anos sucedéronse varias iniciativas en Hernani para cambiar os hábitos lingüísticos. A última das campañas foi en 2016. Seguindo a iniciativa do barrio donostiarra de Egia, durante seis semanas en quendas semanais participaron 1.800 persoas no proxecto denominado proba de forza. 2017 foi a época de cocción. Algúns dos que viviron a de 2016 seguiron sacudindo a cabeza, xa que tiñan claro que esta iniciativa necesitaba un seguimento. Deste xeito, deron un gran salto e elaboraron un plan para todo o ano 2018. Bai Hernanik! organizado pola asociación cultural Euskara Ari Du. A iniciativa comezará o 3 de febreiro e finalizará o 31 de decembro.

Na recentemente creada asociación cultural Euskara Ari Du xúntanse ao redor dunha decena de persoas. Aínda que en 2017 empezaron a reunirse e prepararon o reto de todo o ano non se lles ocorreu o primeiro, tiñan claro que a iniciativa para cambiar os hábitos lingüísticos tiña que ser sostible. Ao final decidiron seguir adiante co proxecto dun ano e entróuselles a tremer, consciente da dimensión que adquirira. Empezaron a acumular os preparativos e decidiron que só mediante o traballo voluntario non poderían avanzar. Dirixíronse ao Servizo de Eúscaro do Concello para solicitar axuda e no Concello acordouse por unanimidade conceder unha axuda de 40.000 euros á asociación Euskara Ari Du. O traballador foi contratado pola Asociación durante todo o ano. Tamén se presentou unha iniciativa á Deputación Foral de Gipuzkoa e ao Goberno Vasco para que colaboren economicamente coa mesma. En varias empresas de Hernani tamén chamaron á porta da rúa para conseguir apoio económico. Estas relacións económicas poden dar lugar a que algunha empresa poña en marcha a iniciativa no seu propio centro de traballo.

Compromiso non, reto si

Cando en 2017 os promotores da iniciativa empezaron a reunirse non sabían si a idea de todo o ano era tola ou factible. En lugar de decidir eles, decidiron falar con outros cidadáns e 30 persoas achegáronse á cita. Eles dixéronlles que avanzasen, pero “non queremos que se utilice a palabra compromiso, parécenos máis axeitado chamalo reto”. Tamén se celebrou unha segunda reunión e acudiu máis xente. Eles tamén aceptaron esta idea, aínda que algúns non o fixeron tan optimista: “Credes que é tan fácil cambiar os costumes?”.

As persoas que traballan no grupo de axentes saben que non é un día de traballo cambiar os hábitos lingüísticos, pero tiñan claro que non facer nada valería menos.

O obxectivo principal é cambiar os costumes, pero na charla que mantivemos con Leire Otxotorena, Joxe Artola e Axun Larburu aos poucos saíron á mesa outros obxectivos. Por exemplo, o obxectivo é traballar durante todo o ano, non abordar o reto dunha semana como en 2016. Facelo todo o ano non significa que todos os roncaleses vaian estar entre febreiro e decembro. Cen persoas están preparadas para o reto para o mes de febreiro. A idea é que, coa axuda destes tecidos ou achegándose pola súa conta, inscríbanse outros cen para o mes de marzo, e así todos os meses. Algúns manterán o reto concreto elixido durante case todo o ano, e outros, en función do mes no que se empecen a participar, durante menos tempo. Cada mes, a modo de avaliación, o persoal do proxecto Leire Otxotorena realizará aos roncaleses unha serie de preguntas: como se están adaptando, que dificultades tiveron e si teñen intención de continuar. O reto é dun mes e cada un decide si quere seguir ou non. O reto abanico é amplo; pódese tentar falar en eúscaro coa parella, cos amigos, coa familia, en todos os ámbitos da vida, cos descoñecidos... Cada hernaniarra elixirá un destes retos e tratará de mantelos. Os roncaleses serán de dous tipos. Algúns se desenvolven ben en eúscaro e queren falar en eúscaro. Os demais entenden o eúscaro, pero non llas arranxan falando. Os primeiros elixirán con quen ou en que situación farano en eúscaro e os segundos pedirán que o fagan en eúscaro, por exemplo, aos familiares, aos fillos ou aos clientes.

Dixemos que o proxecto pode cumprir varios obxectivos. Outro obxectivo é que a hernaniarra déase conta de que ten posibilidades de vivir en eúscaro. Os datos indican que o 80% dos hernaniarras entende o eúscaro, o 60% sabe falar e o 30% utilízao. Os axentes da iniciativa tamén quererían conseguir o seguinte obxectivo: que as persoas que entendan o eúscaro déanse conta de que se poden dar relacións asimétricas e que elas mesmas poden pedirlles aos euskaldunes que falen en eúscaro. Tamén lembran aos castellanoparlantes, que teñen como obxectivo máis afastado, pero gustaríalles que dixesen: “Eles tamén están a traballar en algo...”, é dicir, gustaríalles sentir a necesidade de achegarse á comunidade euskaldun.

Os organizadores cren que quen tenten manter o eúscaro daranse conta doutra cousa: “Algúns din que viven en eúscaro, pero en realidade non podemos vivir en euskera todo o día e en calquera lugar, talvez viva en eúscaro no día a día pero non sempre conseguirá facelo en eúscaro. Con este reto será máis fácil darse conta desta situación”.

O 3 de decembro celebrarase o Euskaraldia, un proxecto organizado polo Goberno Vasco e Topagunea, e que se desenvolverá en numerosos municipios de Euskal Herria. Preguntamos á organización como casan os seus proxectos co outro: “Temos o Euskaraldia feito, un exercicio parecido ao que fixemos no outono de 2016, imos adiantados e seguiremos o noso camiño”.

Con humor, con ganas de gozar, con ganas de desafío, os hernaniarras queren retomar a iniciativa, deixando ao carón a carga e o cansazo que ten o eúscaro. Máis dun milleiro de persoas queren bailar co eúscaro na lingua.