En abril de 2016 foi xulgado no Xulgado de Tucson (EE.UU.) o mexicano Ignacio Sarabia por cruzar sen permiso a fronteira. Esquecendo de súpeto os consellos do avogado para que o asunto se desenvolvería, Jacqueline Rateau dirixiuse ao xuíz: “O meu fillo ten catro meses e é cidadán de Estados Unidos. Trátase dun problema cardíaco que ten que ser operado. Por iso estou aquí diante de ti”. Tratou de construír as súas propias palabras inglesas con xestos, pero as esposas que levaba encima impedíronlle facelo.

O xuíz respondeu que sentía, pero que non podía entrar ilegalmente nos Estados Unidos, que tería que atopar unha forma legal de facelo. “Cando o teu fillo mellore, a túa muller e eu poderanche visitar na túa casa, en México. Ou, si non, terán que visitarlle no cárcere. Verás si é mellor para o bebé visitar ao seu pai en prisión”. Posteriormente, Sarabia e os outros sete homes que con ela foran xulgados foron condenados a penas de entre 60 e 180 días de cárcere.

Entre os poucos oíntes daquel día en Tucson atopábase Todd Miller, xornalista implicado tamén nos equipos de axuda a inmigrantes. Para entón xa publicara a Nación das patrullas fronteirizas: as crónicas da fronte da seguridade interior. Loitando con Hesia, recentemente publicada: cambio climático, migración e seguridade interior, relata no seu novo libro que naquel xuízo non podía quitarse da cabeza que o seu fillo Ignacio Sarabia e o seu fillo naceran no mesmo mes. Só que Sarabia tería que ver ao seu pai nalgún cárcere, “nun cárcere privado que gana 124 dólares ao día por ter ao seu pai”.

Como mostra o libro Todd Miller, moitos países están a investir na militarización das fronteiras para anticiparse aos movementos das poboacións que o cambio climático provocará en África e noutros moitos como o Caribe. En Filipinas, no sur de México, en Honduras, en Francia ou na fronteira con EE.UU. México, Miller coseu historias de xente afastada das súas casas con descricións de estruturas de seguridade e militarización que os estados estableceron no seu fronteiras pero tamén no seu interior. En definitiva, porque van unidas as zonas das elegantes asembleas nas que se xoga o cambio climático e as barreiras que se constrúen para pechar o paso ás persoas que buscan a supervivencia.

Nesta época do cambio climático, di Miller, vivimos no mesmo mundo por unha banda os extremadamente ricos que queren seguir consumindo, consumindo e malgastando sen límites, pero tamén os da clase media que levan unha vida consumista que non son sostibles. E doutra banda, millóns como os que vimos no xuízo mencionado, que lles quitaron todos os recursos que tiñan para sobrevivir nos seus países de orixe. E entre uns e outros se atopan as fronteiras militarizadas, organizadas para fortalecer unha orde inxusta do mundo.

“A este estado espía que se vai estendendo non lle importa a historia dos fugitivos. Non importa por que chegaron até aquí. Teñen rostros, pero carecen de rostro. O único que vostede pode ver é que un grupo de inmigrantes chegan atados aos xuíces coas mans atadas, a única información que importa é si entraron aquí con permiso ou sen permiso”.

Os fugitivos do clima, unha ameaza global

Aínda que non se recoñece a ningún inmigrante como refuxiado do clima, os estados saben que o son e que cada vez van ser máis. No que respecta aos militares estadounidenses, o Pentágono abriu un informe hai quince anos, en 2003, baixo o nome de: “Escenario dun cambio climático violento e as súas consecuencias para a seguridade nacional dos Estados Unidos”. Entre eles dicía: “Hai que reforzar todas as fronteiras de Estados Unidos para botar atrás aos inmigrantes famentos que veñen das illas do Caribe (un problema especialmente grave), de México e América do Sur contra a nosa vontade”.

O cambio climático mostra xa múltiples caras: supertormentas cada vez máis intensas, inundacións, secas, solos devorados polo ascenso do nivel do mar, salinización das augas... Como consecuencia diso, entre 2008 e 2015, 26 millóns de persoas abandonaron cada ano o seu país de orixe. Son cifras maiores que as dos desprazados pola guerra. A maioría diríxese aos pobos e cidades próximas en busca de refuxio, algúns se atreven a chegar aos paraísos dos ricos.

Para 2050 estímase que entre 250 e 1.000 millóns de persoas poderían fuxir do clima. Koko Warner, experto universitario da Organización das Nacións Unidas, di que, a pesar do debate sobre os números concretos, o que se verá coas migracións será sorprendente e “superará todo o que se coñeceu na historia”.

Os que se acheguen aos países ricos, en primeiro lugar, atoparanse cos valos. Cando se derrubou o famoso muro de Berlín, en 1989, había 15 grandes murallas no mundo; hoxe son 70, dous terzos construídas desde 2011.

Ademais do formigón ou aceiro que conteñen, agora o valado dos límites é high tech: cámaras de observación nocturna, de observación da enerxía térmica, sistemas de radar para detectar calquera movemento, drones, vehículos blindados, edificios de comando e control, bases militares operativas... Máis as prisións de detención en gran número e a loxística de expulsión completa dos capturados que cruzaron a fronteira sen autorización. Crese que Estados Unidos é capaz de eliminar a máis de 400.000 persoas cada ano.

“XX. A partir de finais de século –escribe Miller–, a historia XXI.aren recolle como os estados nacionais pecharon e militarizaron as súas fronteiras para as persoas máis pobres e marxinadas do mundo. Pero tamén abriron fronteiras para as clases que son donas dos poderes e negocios do mundo”.

Tamén Europa, que unha multinacional como Apple non fai promocións para cobrar impostos de 13.000 millóns de euros, leva a mesma estratexia de fortificar militarmente as súas fronteiras, construíndo valos de todas as clases, que non será a última no porto de Bilbao, organizando cárceres para deter aos inmigrantes atropelados tras entrar por algún buraco, como a que España abriu en novembro en Archidona.

O seguinte capítulo da militarización de fronteiras será a criminalización contra os grupos e cidadáns que apoian aos inmigrantes ilegais. Máis concretamente, empezou a ser. Os xuíces comezaron a castigar con multas e encarceramentos o delito de solidariedade, coma se decidirían que ser xente fiucega é ofrecer caldo quente aos que chegan case espidos das montañas nevadas ou en barcas de xoguete nun mar desapracible.