Na última entrevista que Lander Arretxea realizou a Napoka Iria en ARGIA dicía: “Será a primeira vez que actúo só, contra min mesmo e contra min mesmo”.

Para ben e para mal. Hai que aprender a vivir cun mesmo. Cando estás ben podes estar moi ben, pero cando non estás, hai que saber medir con forza e non facelo contra ti mesmo. Cando te decides, sabes que terás mellores e peores días e a opción era crear unha contorna agradable. Polo menos eu téñoo claro. Cada un bástanos connosco mesmos para que os demais non teñan carga!

Por iso buscaches o grupo?

Tentei conseguir bos músicos, pero tamén bos amigos. Non coñecía tanto a Lutxo [Neira], pero sabía que Joseba foi con el e que é un tipo nobre, e Ibai [Gogortza], Ilargi e Joseba desde antes coñecíaos e tamén son bos músicos. É un gran salto facelo en solitario, e todo ten que axudar: non haber relacións de poder dentro do grupo, coidarse… Por exemplo, cando imos ensaiar gústame estar media hora falando para saber como está o seguinte antes de empezar. Pola contra, nótase nas enerxías, quen está débil, quen está contento...

“Palabras no fondo” (Sen audacia); “Non reteña os berros internos. Estade atentos ao que din. Da mentira pouco” (Non aguantar). Que papel xogan as túas letras nas cancións?

No disco recóllense as miñas vivencias, pero como están separadas no tempo, hai unha diferenza. Os maiores falan de impotencias, de que non teño valor. Para moitos as letras son escuras, pero eu non as vexo así, porque non vexo escuridade que non teña luz. Non quedo no que é malo. En Biziraun, por exemplo, empezo a dicir como os pasados se difuminan, pero acabo dicindo que si sufriches tanta dor, tamén poderás pasar moitas cousas e hai que saber relativizar.

“Sen audacia, con medo” (Sen audacia). Cantamos moito para non ter medo, pero esta canción fala pola contra. E é moi atrevido admitilo.

Non podo mentir, así é como estaba. Non me sentía valente e, punto, ás veces sentíame mellor aceptalo. Se non, sempre temos medo ao cambio e ao que virá. É pesimista, pero quixen engadir un punto de luz coa última frase: “Seguirás así ata que empezos a mirar cara a dentro”.

Tiña un pouco de vertixe para abrir o disco con esta canción, pensando que era moi pesimista. Pero creo que se quedou moi forte. Ademais, esta canción crece aos poucos, entra a percusión, os ebows, a batería... e engádese a outra voz, coma se tratásese dunha conversación de dúas voces internas.

“O reflexo do pasado non me deixa ver” (Biziraun). Pregunta obrigada, que lugar ocupa Napoka Iria neste disco? É evidente que nalgúns momentos aparece.

Si, por suposto. Non quero romper con nada. As cancións tiveron outro rumbo, pero veño de onde veño na base, e Napoka tivo un gran sitio na miña vida. Estou moi contento de todo o que pasou, de acabar e volver empezar. Napoka Iria é unha boa pegada no MICE.

As adaptacións teñen o toque cósmico de Joseba Baleztena. Como foi o proceso creativo?

Ao principio só fixen cancións e de aí fomos adaptándoo todo. Joseba fíxose un gran traballo na produción do disco e deulle a cada canción un rumbo ou outro. É moi polifacético, desde o rock até os momentos intimistas. Ás veces estivo moi preto da idea inicial, ás veces afastámonos moito… Diría que as cancións creceron moito. Xogamos moito creando atmosferas. Efectos nas voces, distorsiones na batería, sons do fondo... buscamos intencionadamente eses sons cósmicos.

“Nunca poderás ser normal” (Río Laba). Iso é o que buscas na música?

Sempre tentei facer algo diferente. Tamén me preguntaron si sentíame marciano. Con todo, despois non sei si fun tan raro. Sempre tento quedarme ao servizo da canción.

“As dúas pernas non poden estar máis abaixo no barro, vou por aquí” (Suxeitando a volta). A comparación entre a escena vasca e o barro utilizouse con frecuencia. Como ve a situación?

Hai unha chea de xente que está a facer un bo traballo e parece que ninguén se decata, mentres que os que teñen éxito son fórmulas que se repiten moitas veces. Hai moitos grupos impersoais e plastificados que fan o mesmo, e atopei moi poucas cousas auténticas. Necesitariamos ecoloxía musical.

Hai máis de 10.000 grupos que levantaron unha pedra. Pode ser o efecto das novas tecnoloxías, é máis fácil sacar o disco: cos seus proles e os seus contras. Pero o aumento da cantidade non significa un aumento da calidade.

Dicíame Joseba: faise moita música, pero escoitamos pouco. E nótase nas composicións. Iso é o que falta, ouve o que pasa. Pola contra non entendo a situación na que se atopa.

Lide Hernando (Liher) díxome unha vez que non se animaría a facer o que fai ata que víseche. A pesar de que o debate das mulleres referentes é difícil, é necesario.

Ah, si? Alégrome moito. A min tamén me inspiraron Anari, PJ Harvey ou Alanis Morrisette, por exemplo, pero tamén os homes. Aínda que odiemos a etiqueta de “muller músico”, sempre somos mulleres e exemplo. E así é, hai que haber referentes.

En calquera caso, hai que programar os grupos de mozas aínda que sexa para recuperarse das desvantaxes. Os mozos adquiriron o espazo público e de referencia. Ademais dos organizadores para pór ás mulleres en escena, nós temos que cambialo: non darlle tanta importancia ao que van dicir. Que digan o que digan.

“Que hai que incinerar para crear un pobo?” (Coa intención de chegar antes).

Hai varios músicos con fins non musicais. Primeiro. Pero máis que incinerar, temos que protexer o que hai. Hai moitos creadores comprometidos, tamén organizadores ou salgas clave, como os gaztetxes. E hai que coidar ben todo ese tesouro: as riquezas están nos recunchos e son as vías respiratorias.