Cataluña é a pioneira en introducir o xadrez no sistema educativo (leva cinco anos como materia) e Navarra acaba de facer o mesmo: a partir do próximo curso, a materia optativa será en primeiro e segundo curso de Secundaria. Máis que ensinar aos alumnos o xogo, o obxectivo é “pór a disposición dos alumnos unha ferramenta que lles axude a desenvolver hábitos, procesos cognitivos e capacidades”. E con esa intención puxéronse ao choio en Herrikide. Comezaron con alumnos de 3, 4 e 5 anos, con resultados “moi positivos”, e queren implantalo progresivamente en todos os niveis.

Danza, respecto, intelixencias múltiples… Os
profesores Gurutze Telleria e Aintzane Leunda comezaron a traballar o xadrez: recibiron formación, crearon materiais e foron póndoos en práctica. Nada máis comezar a formación, tiveron a primeira sorpresa: non é necesario saber xogar para utilizala como ferramenta pedagóxica. Pronto se deron conta do variado e belo que son os exercicios que se poden facer a partir do xadrez. Que ten o xadrez como ferramenta educativa de referencia? Pello Agirrezabal director de HH e LH teno claro: “Traballa de forma integral a solidariedade, o respecto e as intelixencias múltiples. Tamén permite o desenvolvemento do alumno como persoa individual, máis que colectiva”. Os nenos e nenas toman o xadrez como un xogo desde pequenos e no taboleiro realizan movementos verticais, horizontais e bailes: “Debemos fomentar a creatividade dos alumnos e para iso a intelixencia espacial é fundamental. O taboleiro axuda moito en iso”, explica o director.

Tamén fala de valores como o respecto: “Debes respectar as quendas do outro sen querer, e deixar o mando do xogo á outra durante un tempo determinado”. Tamén axuda á adquisición da capacidade de decisión: como mover as fichas depende da decisión de cada un, e as consecuencias tenas que asumir un mesmo. “Nun momento dado podes ter varias opcións, pero debes elixir unha. Isto pode servir para calquera ámbito da vida”. Outro valor, a solidariedade: “Hai exercicios que se fan de dous en dous e nun momento no que o mundo ten que dar a volta, un ten que tomar o rol do outro. A partir dese momento cada un ten que enfrontarse coas pezas do outro”. Ou tamén se poden xogar partidos en grupo, reforzando a colaboración e o traballo en equipo: por exemplo, cada ficha que un come ao rival, si vai ser para o compañeiro que xoga no seu equipo, terá que ter moi en conta cal é a ficha que debe comer, cal é a que máis lle convén ao seu compañeiro.

En todas as materias, os alumnos
gozan do xadrez cunhas xigantescas táboas de xadrez debuxadas no centro do Corredor, con pezas impresionantes e un material moi especial, e con exercicios adaptados ás diferentes idades. Ademais, o xadrez pode ser un compañeiro de viaxe na música, nas matemáticas ou na historia. Por exemplo, nas clases de historia o xadrez pode converterse nun cebo engadido, xa que ten 1.500 anos de historia en xogo e pódense contar paralelamente fragmentos de xadrez e de historia contemporánea. Agirrezabal, por exemplo, utilizouno en matemáticas: “Fíxeno para chamar a atención dos alumnos, tiñamos que dar un tema novo e quería conseguir a súa implicación desde o primeiro momento. A través do xogo, o xadrez abre o camiño e axúdao; a partir de aí, é responsabilidade do profesor facer o camiño”.

Podería incluír o xadrez no currículo educativo da CAPV? Agirrezabal cre que hai vontade política, pero que o problema é a falta de estabilidade dos grupos de traballo: “Nalgúns centros hai proxectos moi ligados a determinados profesores e hoxe en día os profesores cambian moito de centro”. Para que estes proxectos, entre eles os educadores de xadrez que puxeron en marcha en Herrikide, teñan éxito, os pais tamén son clave, segundo Telleria e Agirrezabal: “O apreso no colexio ten continuidade en casa e é moi importante dar a coñecer os proxectos ás familias. Importante saber como funcionan os teus fillos polo menos. É fundamental que as familias coñezan ben o programa escolar”.