Non hai que tomarse moi en serio as declaracións dun escritor durante a presentación, pero hai que empezar por algún sitio: Di vostede que recuperou o pracer de escribir cun corazón demasiado grande.

Estiven moito tempo sen escribir a ficción e tiña un pouco de medo: perder a man… Neste tempo pregunteime moitas veces: “Escribir para que?”. Pero unha vez que comecei deime conta de que si, que aínda me gusta, e que me pasan cousas cando escribo.

Desde os primeiros libros cambiáronche moito as respostas a esta pregunta de “para que”?

Un pouco si. Nesta ocasión escribín non tanto sobre as cousas que me preocupan como sobre as que creo que lles gustarán aos demais. Á fin e ao cabo, o primeiro libro sempre é unha aventura, coñecer o que é ser escritor, etc. Daquela a segunda e a terceira estaban escritas en certa inercia, e eu cría que esta longa detención sería contraproducente. Pero paréceme que non, as conviccións tamén se reforzaron. Nós temos moitas cousas que contar e eu teño que escribir. Non tocamos, ferido ou ampliado moitos territorios e espazos coa literatura. Ademais, crúzanse en alguén como eu –de certa idade, dun xénero determinado, dun territorio determinado…– moitos eixos que poden ser interesantes ou polo menos poden servir para miralos desde outra perspectiva. Nese sentido, escribino reforzado, ampliando a perspectiva.

O conto O corazón demasiado grande é o máis longo. É habitual que leves un conto ao título e, si non me equivoco, así o fixeches ti con todos os libros. É unha preguiza ou o título recompila ben a esencia do libro?

Hai algo que non podo ou coxo, unha dificultade para pór títulos, si. Cústame comprender ben os títulos dos demais. Pero noutro plano, estas dúas palabras recollen o ton de todo o libro. Fai referencia a unha enfermidade ou a un defecto, pero ao mesmo tempo está ligado ao amor do corazón no occipidí, e ademais, ese “demasiado grande” tamén significa falta de idoneidade.

Os personaxes destes contos teñen desexos e pensamentos que de cando en cando se recoñecen a si mesmos, pero é difícil non sentir unha certa empatía. Este tipo de personaxes atráenche e non podes esquivalos, ou hai unha opción detrás?

Eu creo que son eles os que me atopan, pero tamén o somos os da vida real. A persoa máis anodina que nos rodea tamén nos sorprenderá con quen sabe que. Non me parece, por tanto, que os personaxes deste libro sexan pouco habituais: son tan raros e sinxelos como todos. Pero quizá os collín nun momento malo ou inusual.

Ás veces explícase explicitamente, ás veces non, pero hai moitos contos que están na túa realidade máis próxima. Xeograficamente polo menos: Donostia, Hendaia, Errenteria…

Paréceme que houbo unha tendencia a fuxir da literatura vasca: de persoas con nomes e apelidos como os nosos, de pobos onde vive xente como nós… Alicia de Vancouver, Jack de onde non se sabe onde… Cos nosos nomes, nos nosos pobos, eu quixen dar a coñecer a persoas que teñen problemas como os nosos. Este realismo atráeme moito: esta oportunidade de converter as nosas miserias en algo distinto dáme pracer.

Pasaron sete anos desde que publicaches gatos. Na súa tese doutoral, analizou a obra de Joseba Sarrionandia e a súa relación co mar. Influíu este traballo nestes contos?

En parte si. Mirar durante tres anos á obra doutro escritor dáche unha perspectiva: co teu traballo, coa túa lingua, co lugar no que vives… Iso influíume para o ben. Ao mesmo tempo perdín o medo de equivocarme. Tiven que escribir a tese en moi pouco tempo, adiantándoa todos os días… Tamén traballas con outro obxectivo e rexistro, pero foi unha especie de exercicio de ximnasia que me axudou a fortalecer o músculo.

Tamén estudaches cine. Si unha das características da linguaxe audiovisual é a exposición de pensamentos ou reflexións con feitos e imaxes. Aínda que na literatura é máis fácil pór palabras ás reflexións, ti tamén recorres frecuentemente ás imaxes.

A literatura, a literatura do pensamento, que ten moito peso nas reflexións intelectuais dos personaxes, abúrreme moito. Para iso prefiro ler o ensaio. É certo que o cine, en xeral, toma outro camiño, pero tamén o fan moitos escritores: En América, alén do Atlántico, cóntase principalmente a través de accións e diálogos, e eu tamén estou máis cómodo.

Gorka Arrese, editor de Susa, explicou que neste libro hai máis contos que en anteriores ocasións porque vostede creceu como escritor.

Nesta ocasión, quixen contar máis dunha historia nun conto, e iso implica que necesito máis espazo. Os contos de máis páxinas saíron porque quería contar o que quería contar. O punto de partida do último conto é que unha nai lle di á súa filla que as mans que ten non son súas. Con iso podíase facer un conto curto e efectista, pero non era iso o que quería contar. Quería dicir ou mostrar máis cousas: a distancia entre os dous corpos, a distancia entre a nai e a filla, a tendencia que ambos, aínda que de forma moi diferente, tiveran de afastarse da súa orixe.

Por certo: non é a primeira vez que traballaches con Arrese, pero será unha das últimas editadas por Susan. Como foi o proceso?

Foi fácil. Estivo moi presente, pero sen estar encima. Ela respectou o meu ritmo e diría que eu tamén respectei o seu. El tamén, como eu, mellorou coa idade, e entendémonos/entendémosnos moi ben. Rímonos moito polo camiño e até nos meus momentos neuróticos ha sabido tranquilizarme. Dáme moita pena que deixe o traballo de editor de Susa, a verdade.

Recentemente escribiches a importancia que os corpos tiveron neste Campionato Absoluto de Bertsolaris. Nos teus contos tamén os corpos están moi presentes.

Lin moito de literatura escrita polos negros, sobre todo cando traballaba na editorial Txalaparta, e escribir sobre o corpo é algo que fan moito os escritores negros. Cheiros, formas… Especialmente as mulleres. Creo que hai un desexo de tocar, cheirar e levar ao papel aos demais, é dicir, a facerse tanxible, visible. No meu caso non foi unha acción intencionada, pero a posteriori deime conta de que si, que as descricións dos corpos, os personaxes que xogan con eles, teñen cabida no libro. A portada do libro tamén o representa.

É certo que a literatura vasca ha dado moitos libros de contos, pero aínda parece que un escritor non deu un paso definitivo ata que escribe unha novela. Vostede considérase un contista?

Si eu tivese mellor oído podería escribir poesía, ou si fose máis trapelo, quizá recorrería á novela. Pero quizá o xénero que mellor se adapta ás miñas características persoais e ás miñas condicións de vida é o do conto. Non é nin mellor nin peor. É certo que non ten o mesmo prestixio que a novela, pero ofrece outras posibilidades. Leo de todo o que lin, iso si. Non son nada ríxido.

Non escribe o ensaio, pero traballa para promocionalo a través da colección Eskafandra.

Comezamos a reunirnos catro amigos do mundo da cultura, sen ningún propósito concreto, para compartir algunhas inquietudes que unían a cultura, o eúscaro e o feminismo. O grupo foi crecendo aos poucos, e ao final o que saíu de aí foi unha colección que pretende traducir aos euskera libros que para nós poden ser de referencia no feminismo. Pero o reto non é só iso: promover estes libros e conciliar as loitas que hai neles cos nosos. Ten vocación de influír hoxe e aquí, de propor camiños para pensar o mundo. Acabamos de sacar Caliban e a bruxa de Silvia Federici, e é un libro estupendo, que me marcou moito a min.

Tamén participou no equipo do programa literario Sautrela, que foi eliminado de ETB na última edición. “Están a impulsar o analfabetismo cultural con gran éxito”, dixo en Berria.

A literatura é un espazo devaluado, e iso non só é natural. Hai algunhas decisións que nos modulan todos os días. Quixéronnos modular como para non interesar á literatura, e o que temos é a súa contrapartida. Isto debido ás políticas culturais nefastas. Trátase dun suicidio comunitario e programado, non só coa literatura, senón tamén coa cultura e a lingua. Enfádome con este tema.