É domingo e fíxose noite ao seis e media da tarde. Levamos as mans nos petos, gritando “Foder, que frío!”. Un de nós dixo que era ao seis e media a función que comezara ao sete e media, e si soubésemos que estariamos a esperar, non dariamos un paso tan rápido entre os edificios derrubados que bordean Baluarte.

Non era a miña primeira vez, confésoo. Si, era verdade o que pisaba o pozo (non me faltaban ánimos), pero non era a primeira vez que vía Autobiographikal. É o que se coñece como teatro de poesía. E o teatro poesía. Un espectáculo creado por dúas persoas na contorna universitaria de Vitoria-Gasteiz. Dous amigos que andan polas beiras da literatura. Unha vez estiveron na radio e dixeron: “Si non estás no mundo da literatura, é difícil que esteas a crear algo”. Son Ane Zubeldia e Eider Pérez, e encántalles a poesía.

Puxémonos nas cadeiras de plástico Mahou vermellas, sen quitarnos os abrigos, e comezou a actuación. Aos que estamos na escuridade anterior déronnos instrucións –como en bertsos, por exemplo, para aplaudirnos despois de cada poema–. Din que veñen “poetas de gran carácter”, que colleron os seus poemas, moldeáronos, traducíronos, fixéronos seus. Porque as voces das mulleres poetas da beira tamén son as propias mulleres que as fan súas, de aí o título. Para iso comezou o interrogatorio de quen son, cales se cren, si os recitais de poesía non están de moda. Pérez: E ti quen es para facerme tantas preguntas? Maldita sexa: Eu? Autocrítica.

A escena está chea de voces e corpos. E cumprírono con forza, frescura, sen complexos, cálido e salgado. Ese ton é o que me fixo seguir o espectáculo cun pequeno sorriso. Está dividida en tres bloques: espellos, xornais, ósos; e a música axuda a expandir cada un. No tempo, Safo e Itxaro Borda, de Lesbos, e Katmandu, de Banira Giri, foron os encargados de cortar o poema con Euskal Herria. Lembran ás mulleres histéricas e rescatan unhas liñas terribles do día a día de Alejandra Pizarnik. Han intercalado pequenos comentarios e recomendacións sobre os poetas, e teño a sensación de que o espectáculo sobe como unha espuma recentemente servida. Así, o máis intenso é para min o último, o máis óseo: Na Eskapan de Mari Luz Esteban, Algúns poetas de Gioconda Beli, Un consello ás mulleres de Eunice de Sousa, Dibisa de María Merce Marçal e Vés fabricada por Cristina Pérez Rossi. Este último foi lanzado a berros por detrás dos oíntes e recollino como unha patada no peito.

Hai un ano que a vin por primeira vez, e alégrame moito saber que a función se foi movendo. Avisáronme que non era o mesmo, que cambiaron algunhas cousas. E afirmo que a primeira vez arrefriárame un pouco máis. As mans no peto, os ecos dos grandes poemas no cranio, cando tomamos o camiño para o tren que nos levará a casa.