Cando o cuco se achega ao mes de maio, hai quen, segundo as moedas gardadas no peto, mide a sorte durante todo o ano. Coa canción do cuco chega a campaña da renda de facenda e facemos a medida da mesma: devolverannos máis ou menos que o ano pasado, tocaranos pagar... Desgraciadamente, o cuco e a regra de liquidación de impostos son tan simples como simplistas.

En decembro, sen a canción do cuco, apróbanse os orzamentos para o novo ano, e o Goberno Vasco xa presentou o proxecto de orzamentos para 2018. Á hora de valorar o ano que temos por diante, quen se esconde detrás desas contas achéganos á realidade dunha maneira máis fiel. Xa o sei, é máis romántico a canción do cuco, e moito máis difícil e incomprensible valorar as grandes cifras que teñen moito cero. Ademais, as cifras non se poden comparar de forma absoluta: o importe dos gastos orzamentarios tamén está relacionado co nivel de riqueza do país e os impostos recadados.

Por exemplo, aínda que houbo un crecemento na recadación de 2017, hai que ter en conta que coa recadación deste ano situámonos/situámosnos no nivel que tiñamos en 2007. Así que non nos emocionemos demasiado! Tardamos dez anos en recuperar o nivel de recadación que tiñamos en 2007 e, mentres tanto, por suposto, reducíronse os orzamentos e incrementouse a débeda.

Ademais, á hora de valorar o proxecto de orzamentos de 2018, hai dúas cuestións a descartar, xa que desdibujan totalmente a natureza dos mesmos. De feito, o orzamento redúcese nun 15% si descontamos os adiantos para financiar o pago da débeda e as obras do tamaño do TAV.

A partir de aí, hai outros dous grandes freos que limitan o orzamento. O primeiro vén de agosto de 2011: mentres estabamos durmidos nas vacacións estivais, Zapatero modificou o artigo 135 da Constitución grazas ao apoio do Partido Popular. Con esta reforma, todas as institucións deben dar a máxima prioridade ao pago da débeda pública. É dicir, aos gobernos locais, a reforma supuxo un gran obstáculo para levar a cabo unha verdadeira política orzamentaria. Foi un paso importante na institucionalización das normas neoliberais e, ao mesmo tempo, temos unha norma que, sen a aplicación do artigo 155, reduce de cheo a autonomía das comunidades.

A segunda galga, que vén de xullo de 2017 e que vén de España, non foi imposta ao Goberno Vasco. De feito, o apoio do PNV permitiu, por unha banda, fixar o límite máximo de déficit que poden ter os orzamentos de todas as administracións: o déficit das comunidades autónomas non poderá superar o 0,4% do PIB en 2018. Acórdase de forma gradual que o déficit para o ano 2020 non será posible. Xunto á prohibición do déficit, o superávit tamén limita a chamada “regra de gasto”. Cando a recadación non vai ben, hai que reducir o gasto para cumprir o límite de déficit. Pola contra, aínda que a recadación vaia ben e haxa superávit, o gasto non poderá crecer por encima do PIB. Isto significa que o gasto público crecerá por baixo do crecemento do nivel de renda. Así, ano tras ano, o tamaño do sector público irase reducindo. En definitiva, é o límite legal para levar a cabo as políticas anticíclicas de Keynes e dar pasos progresivos no sector público. Un grao máis arriba, no proceso de institucionalización das normas neoliberais.

Aínda non chegamos a valorar o que se vai a gastar en educación, en sanidade ou en políticas sociais, pero a estas alturas intúo que, con todos eses límites orzamentarios, 2018 non vai ser mellor. Chega un novo ano co ku-ku e os petos cargados de pedras.