En 2015 a Comisión de Eúscaro da Facultade de Ciencias Sociais e da Comunicación realizou unha enquisa. A través das preguntas expostas aos alumnos, sacou unha idea xeral do porqué das tendencias de matriculación e puxo en marcha unha campaña para o próximo curso. Repartíronse follas de man entre os alumnos que estaban matriculados para anular os “prexuízos” en torno ao eúscaro: “Nas clases de castelán a calidade é mellor”, “as saídas laborais son máis amplas si estúdase en castelán”, “os grupos de eúscaro son máis pechos”, etc.

A campaña incidiu especialmente no Grao en Comunicación Audiovisual. De feito, a matriculación en eúscaro superou o 50%. O curso seguinte, por outra banda, volveu baixar.

Segundo analizou a xornalista Jaione Aiestaran, “a competencia lingüística do falante é un concepto moi dinámico que se transforma, delimita e completa continuamente”. Por tanto, son varios os factores que inflúen no uso da lingua. Aiestaran realizou unha análise das tendencias na matriculación dos alumnos de Ciencias Sociais e da Comunicación. Utilizou técnicas cuantitativas e cualitativas para buscar razóns e razóns para a evolución das matriculacións en eúscaro, así como para expor o diagnóstico dos últimos anos.

Factores que inflúen no uso do eúscaro

Son moitas as razóns polas que se poden estudar os estudos superiores en castelán. En primeiro lugar, a presión do castelán. Segundo o estudo de Aiestaran, a presión é alta, tanto en contextos favorables para o eúscaro como en contextos onde a presenza do eúscaro sexa un obstáculo. De feito, a profesora da UPV/EHU Jone Hernández asegura que os mozos de hoxe en día coñeceron o dereito a aprender euskera e seguen asimilándoo xunto coas súas familias e a sociedade: “Como integrar o contexto e os referentes que coñecen estes mozos cos contextos e referentes que lles ofrecen as súas familias?”.

Ademais, Aiestaran aludiu aos costumes. Segundo explicou, o hábito lingüístico das persoas está directamente relacionado co contexto, a imaxe da escola de eúscaro e a falta de conciencia. Tamén ten que ver con iso o prestixio e a lexitimidade das variantes do eúscaro. De feito, “os novos falantes de linguas minorizadas adoitan ter sensación de inseguridade, falta de confianza e de que non son auténticos falantes, e ver a un mesmo como novo vasco pode ter consecuencias”.

Aiestaran tamén tivo en conta os valores, a conciencia e o compromiso que a mocidade atribúe ao eúscaro: “Aprender euskera non implica necesariamente a identificación nin o compromiso coa lingua”. O factor integrador adoita estar mesturado coa identidade; ás veces é moi real, pero para moitos que viven en castelán o eúscaro non é lingua de integración. Neste sentido, lembrou que na adolescencia prodúcese unha reestruturación da identidade entre os adolescentes. Nesta época intégranse diferentes aspectos dun mesmo e ábrese unha crise de modelos de referencia.

Para terminar, Aiestaran subliñou a importancia da expectativa de traballo e o valor do idioma no mercado laboral. Segundo explicou, na CAV a idea de que o eúscaro sexa necesario para traballar no futuro está moi estendida (77%) e en Navarra tamén ten suficiente peso (46%); en Iparralde, pola súa banda, están lonxe dese dato (22%).

En eúscaro e castelán, os alumnos prefiren estudar aos dous

Para a análise das tendencias na matriculación do alumnado de Comunicación e Ciencias Sociais, a xornalista investigou as matriculacións en eúscaro do novo acceso á UPV/EHU, entre os cursos 2003-2004 e 2016-2017. Ademais, realizou seis entrevistas con alumnos de primeiro curso do tres graos de comunicación que se imparten na Facultade de Humanidades e Ciencias da Educación da UPV/EHU.

Segundo explicou, desde o curso 2003-2004 as matriculacións de novo acceso en eúscaro na UPV/EHU incrementáronse de forma continua. En catorce anos, estas matriculacións aumentaron en 13,18 puntos, pasando do 37,82% ao 51%. En canto á Facultade de Ciencias Sociais e da Comunicación, a Comunicación Audiovisual é a que máis incidencias houbo. No curso 2007-2008, o 55,8% do alumnado de Comunicación Audiovisual inscribiuse nos grupos en eúscaro. Na próxima década, as matriculacións en eúscaro situáronse en torno ao 40% e no curso 2015-2016 situáronse no 32%.

Aiestaran explicou que os graos de Relacións Públicas, Publicidade e Xornalismo tamén evolucionaron de forma similar. En Publicidade e Relacións Públicas, as matriculacións en eúscaro nunca chegaron ao 50%.

En canto ás tendencias na matriculación e ás enquisas realizadas, a xornalista explicou algunhas conclusións. En primeiro lugar, sinala que hai alumnos que ven o eúscaro como lingua escolar, instrumento de educación formal: “Limitan a capacidade de eúscaro a ter un título, o eúscaro non é un instrumento para a reflexión nin para o debate”. Na súa opinión, os estudantes vinculan a universidade á liberdade, porque teñen a oportunidade de aprender o que eles decidiron: “Para un mozo de 18 anos que está na fase final da procura da identidade, esta decisión pode ser unha forma de romper cos costumes, tradicións ou imposicións que houbo até entón”. Pero ao mesmo tempo, outros moitos reproducen o proceso realizado polos seus familiares.

Segundo o estudo de Aiestaran, os alumnos teñen claro que o eúscaro pode ter unha gran importancia de face ao mundo laboral. As persoas interesadas en traballar no País Vasco ven imprescindible o coñecemento do eúscaro, xunto con outros idiomas como o francés, o inglés, etc. O xornalista explicou que para estes alumnos o eúscaro "non é máis que un valor engadido".

Para quen queren traballar fóra de Euskal Herria, en cambio, aprender euskera é “unha forma de pechar as portas”: “A validez do eúscaro desaparece completamente fóra das nosas fronteiras”. De feito, para algúns o eúscaro foi unha lingua “imposta”, xa que tivo un espazo limitado nas súas vidas: a aula da escola, un espazo regrado e obrigatorio.

Outros opinan que a universidade debería ofrecer a posibilidade de estudar en dous idiomas. De feito, todos os estudantes enquisados están de acordo en recoñecer que os modelos lingüísticos da universidade son demasiado densos, porque ter que elixir significa necesariamente deixar de lado. No modelo plurilingüe que propoñen, cada alumno elixiría o idioma no que quere estudar cada unha das materias. Neste sentido, Aiestaran explicou que o límite "denso" entre os modelos pode ir en detrimento de as matriculacións en eúscaro.