Non parece unha esaxeración afirmar que o furacán María deixou a illa de Porto Rico nun estado de gran devastación. O ciclón causou danos de 8.000 millóns de dólares, 43 mortos, o 80% das colleitas dos campesiños esnaquizadas, tres de cada catro habitantes sen electricidade, condenando á poboación a sobrevivir durante meses sen servizos básicos...

As autoridades estadounidenses teñen moita présa por esmagar aos independentistas, como ben saben Óscar Pérez Rivera, que volveu a casa en maio tras 36 anos de cárcere, pero en canto a axudar á xente da illa, compórtanse con serenidade: Donald Trump tivo que pasar unha semana para ocupar Porto Rico... e como ocupar! Nas vergoñosas fotografías que dan a volta ao mundo, o fanfarrón oligarca lanza bolsas de papel hixiénico a xente prexudicada.

Porto Rico, con todo, estaba sumido nunha crise moito antes da chegada de Irma e María, preso de débedas, cunha débeda pública de 74.000 millóns de dólares, e 49.000 millóns máis para garantir as pensións dos anciáns. Tras o furacán, o medio de comunicación The Intercept dirixiuse aos bancos e entidades financeiras que se benefician das débedas públicas e preguntou si están dispostos a axudar a Porto Rico. Só tres das 51 compañías deron algún tipo de axuda aos afectados, entre elas 1,25 millóns de dólares.

En poucos días, con todo, o grupo de acredores comunicou ás autoridades de Porto Rico a súa disposición a perdoar 150 dos 74.000 millóns que compoñen a débeda e refinanciar parte dos outros... con máis débeda. As autoridades respondéronlles que non por dignidade, senón porque as súas institucións non poden asumir máis préstamos.

Si para algo serviron estes ciclos foi para os portorriqueños para que no mundo varias persoas lembren o drama desta colonia que Estados Unidos ten no Caribe e que emociona cando se coñecen de cerca. É o resultado final de cen anos de servidume colonial, polo que convén fixarse na historia.

Cando España perdeu Cuba en 1898 –120 anos despois aínda derrama sangue no subconsciente dos españois–, tamén perdeu Filipinas, Guam e Porto Rico. Os dous últimos continúan hoxe en mans de Estados Unidos. A Porto Rico déronlle unha autonomía parcial en 1952, cun status peculiar: nunca chegou a ser independente, pero nunca se converteu nun compoñente total dos Estados Unidos.

Os portorriqueños, que teñen a nacionalidade de Estados Unidos, non participan na votación do lehendakari, pero si deben arriscar a vida nas guerras dos presidentes que non votaron. Tan importante é a lei Merchant Marine Act de Washington en 1920, que prohibe o desembarco dunha norma colonial nos portos de Porto Rico a todos os buques do mundo que non sexan yanquíes. Todas as compravendas da illa teñen que saír e entrar nos buques da bandeira estadounidense, pasando obrigatoriamente por un dos peiraos do continente. Cando se expuxo recentemente a eliminación da prohibición, o lobby das compañías marítimas cortoulles o camiño cunha campaña dura, porque iso poría en perigo a seguridade de Estados Unidos en tempos de guerra antiterrorista.

En Porto Rico goberna unha “Xunta”

Nos cálculos da Asociación para a auditoría das débedas públicas non lexítimas (CADTM), a débeda de Porto Rico é do 10 por cento da media de todos os demais estados de EE. Este asombroso endebedamento baséase no carácter colonial da illa. Por unha banda, o efecto da posta a disposición dos ianquis do transporte marítimo no conxunto da economía.

Outro factor é a redución de ingresos do goberno local, os prexuízos da condición de paraíso fiscal. Desde que Washington decidiu utilizar Porto Rico como paraíso fiscal para as compañías financeiras, regala os que traen os seus soldos alí a súa tripla carencia de impostos:non pagan impostos nin ao goberno estadounidense, nin ao de Porto Rico, nin aos concellos. Estes desequilibrios víronse afectados pola crise de 2008, a debilidade do turismo e as medidas de austeridade impostas á poboación polas autoridades de dereitas nos dous últimos anos.

Desde o CADTM, Pierre Gottiniaux resumiu así en 2016 as consecuencias da quebra de Porto Rico: “A poboación vive unha auténtica crise humanitaria co agravamento do empobrecimiento e a desigualdade. Suprimíronse centos de escolas, pecháronse hospitais por falta de persoal ou diñeiro, multiplicouse por catro o número de mozos que viaxan a EEUU continental e a seguridade social está a piques de estalar: a baixada de salarios provocou un descenso das cotizacións, iso reduce as subvencións... En Porto Rico hoxe máis da metade dos nenos viven baixo os límites da pobreza”.

Ver como se acumulou esta débeda ilexítima demostra que nin a avaricia nin a avaricia de bancos e entidades financeiras nin a capacidade de inventarse novos sistemas de atraco de diñeiro público están limitados. A metade da débeda que Porto Rico contraeu nos últimos anos está en mans dos denominados CAB Capital Appreciation Bonds. Desde Bonoon, a administración non paga ao principio intereses aos bancos, que cada ano se van acumulando no capital engadindo novos intereses... Para o final ocorre que os 4.300 millóns de dólares emitidos por Porto Rico en CAS convertéronse co tempo en... O 785% a intereses!

Hoxe utilizouse tamén coas empresas públicas a técnica para cubrir con maior débeda de mañá a débeda impagable. Estas débedas, ademais da mencionada débeda do Goberno de San José, deben outros 134.000 millóns de dólares a bancos e fondos, dos que 61,5 corresponden a refinanciamentos de débedas anteriores.

En 2016, as autoridades de Washington crearon un gabinete de control que, a pesar de ser oficialmente designado Fiscal Control Board, a xente chama A Xunta: Cunha lei que adoptou o nome provocativo de promesa, supuxo máis recortes á cidadanía, máis adelgazamento da administración e máis privatizacións. A mesma receita en todo o mundo.

Quen queira saber que é ser unha colonia no século XXI, non ten máis que mirar quen é a Xunta que ordena a orde de Porto Rico en economía. Xunto ao gobernador de Porto Rico, con voz pero sen voto, dous presidentes do Banco Santander, asesores especializados nas quebras das compañías, avogados das corporacións...O desastre de María non se desperdiciará para espremer aínda máis aos escravos.