O secretario xeral do Consello, Paul Bilbao, atópase nos últimos tempos cunha axenda marcada. Acaba de regresar de Córsega, cunha viaxe ligada ao Protocolo para a Garantía dos Dereitos Lingüísticos. Durante o último ano, Bilbao tomou numerosos avións co obxectivo de profundar no acordo alcanzado en decembro do ano pasado. Desde o final da Capitalidade Cultural Europea Donostia 2016, o Consello é o principal axente que garante que se está cumprindo a folla de ruta trazada polo protocolo.

Bilbao considera que o proxecto tivo bastante eco no primeiros nove meses. Ao seu xuízo, “o protocolo está a abrir o seu camiño”, e un exemplo diso é o feito de recibir unha chamada a algúns Cursos de Verán en Alemaña: “Iso demostra que hai interese”. Crearon unha rede entre os axentes que proximamente enviarán unha newsletter ao resto dos promotores do protocolo para explicar os pasos a dar e estimular ao resto dos participantes de LING – European Language Equality Network (Rede Europea para a Igualdade de Linguas).

Un dos seguintes pasos é a legitimación dos protocolos nas organizacións internacionais. Teñen como obxectivo tres organizacións: A ONU, o Consello de Europa e a Organización de Cooperación para a Seguridade Europea (ESLA). Na ONU, por exemplo, queren facer unha presentación antes de que acabe o ano. Na sede do Consello de Europa en Estrasburgo, en febreiro, reuníronse co Executivo comunitario e mantiveron contactos con diferentes comisións.

Outro dos obxectivos que se marcaron para o futuro é o recoñecemento do protocolo por parte das institucións locais, especialmente dos parlamentos. Neste camiño celebráronse varias reunións coas institucións de aquí e de alá. No País Vasco, o Consello reuniuse cos presidentes dos parlamentos vasco e navarro; en Córsega e Galicia reuníronse con autoridades e axentes. Precisamente, o presidente da Asemblea de Córsega, Jean-Guy Talamoni, valorou o proxecto e expresou a súa intención de presentar o protocolo no Parlamento. Nas reunións que se celebraron en Cataluña participaron CIEMEN e Linguapax, e Bilbao afirmou que a Generalitat vai achegar " moito" o Protocolo de Garantía de Dereitos Lingüísticos.

O secretario xeral do Consello considerou que os principais puntos fortes do protocolo son os seus valores e o seu valor. Entre elas, destacou a convivencia e a democratización: “Nós puxemos de manifesto a mala xestión da diversidade lingüística. A maioría dos enfrontamentos en Europa non se produciron entre Estados, senón que se produciron dentro do Estado. A lingua está no centro, e a lingua é o poder, tamén económico. Cando se sabe que o que sabe outra lingua ten un traballo mellor ou ten máis facilidades para aprender, prodúcense choques dentro do estado”. Por iso, o membro do Consello di que cree na igualdade de oportunidades entre as comunidades lingüísticas e que de garantilas evitaríanse moitos conflitos. Na súa opinión, hai que ir en busca da igualdade de oportunidades entre as linguas, e as organizacións internacionais teñen moito que dicir.

O Protocolo para a Garantía dos Dereitos Lingüísticos tamén considerou como reto ampliar a rede propia: “De feito, a nosa intención non é tanto cuantitativa como cualitativa. Polo menos, no proxecto queriamos un axente que represente a cada lingua. En Europa quedaron moi poucas linguas minoritarias no exterior. Unha vez conseguido isto, pediremos a esas organizacións que se multiplicen para formar unha rede máis densa nas súas linguas”.

Kaiera, unha ferramenta importante

Como extensión do protocolo, os asinantes dirixiranse ao peirao. Bilbao considera un instrumento importante: “Hai máis dun centenar de axentes na zona. Poida que non teña valor vinculante, pero hai que ter en conta unha ferramenta que represente, directa ou indirectamente, a millóns de falantes”.

O kaiera é unha folla de ruta que cada comunidade de falantes prepara para que o protocolo sexa viable na súa propia lingua: “A situación de cada lingua é diferente, así como as telarañas institucionais de cada lugar. Por tanto, as medidas que alí se recollen abordaraas cada un en función da súa contorna”. O obxectivo final é dar cumprimento ás 185 medidas establecidas polo Protocolo para a Garantía dos Dereitos Lingüísticos. Cada un farao ao seu ritmo e poderanse ter en conta os pasos intermedios: “Como o ritmo é diferente, non sempre se vai a encher de golpe, porque todas as casuísticas son diferentes. Por exemplo, no Principat de Cataluña teñen máis do 80% das medidas cumpridas, e noutros lugares nin a cuarta parte”.

Realízase un estudo para traballar os pregos, despois os axentes locais din até onde queren chegar dentro de cinco anos e até onde queren chegar en dez anos: “A uns interesaralles capacitar ao profesorado, como no caso do frisón, e a outros, traballar o cine nunha linguaxe propia”. Xa se empezaron a preparar os cadernos nalgúns lugares da xeografía vasca. Entre outras cousas, deron os seus primeiros pasos en Aragón e Córsega, do mesmo xeito que noutros países.

Trátase da edición deste ano do Caderno de Eúscaro da Universidade. En palabras de Bilbao, “para nós o kaiera é un reto e en 2017 realizamos un gran investimento para preparalo. Pómonos en contacto cos axentes asinantes e estamos a recoller opinións por ámbitos”. Así mesmo, no Consello son conscientes de que no caso do eúscaro a situación é especial pola división administrativa.

A pesar diso, Bilbao considera que hai que traballar a perspectiva nacional. Será unha soa lingua, pero se cada unha das 185 medidas pon a que institución correspóndelle, no caso do País Vasco farase referencia, en moitos casos, a tres administracións. Os ritmos tamén os marcarán aqueles que coñecen as realidades de cada pobo: “Nós diremos cal é a folla de ruta, pero daquela cada un traballará no seu ámbito, tamén por sectores”. Puxo como exemplo os medios de comunicación.

Os Concellos xogan un papel especial neste proceso debido aos grandes cambios que se producen: “As realidades de Getxo e Azpeitia son diferentes”. Nin que dicir do tres ámbitos administrativos do País Vasco. Segundo Bilbao, as deputacións da CAV e Navarra traballan máis a praxe, e moitas das medidas aplicaranse ao Goberno Vasco ou ao Goberno de España, que son as que teñen competencias. En cambio, en Ipar Euskal Herria, toda a normativa está en mans do Estado francés, e as casas do pobo poden promocionala. Toda esta casuística deberá ser tida en conta á hora de elaborar os pregos. O obxectivo principal é o cumprimento das 185 medidas que garanten os dereitos lingüísticos.