Na súa última opinión, antes da pausa estival, Bea Salaberri sinalou que en Baigorri eran necesarias as datas que se chamaban “Antilletan bizi”, os días 11 e 12 de agosto, organizadas pola Universidade Popular do País Vasco (EHUH), subliñando que os intercambios foráneos poden “recentrarnos”. Á marxe das xornadas, é posible que se reflexione moito sobre o seu desenvolvemento. Só algúns podo ir á praza.

Interrogando os nós entre o vasco e o mundano dos vascos, e os Muros dos famosos filósofos martinicenses Édouard Glissant e Patrick Chamoiseau: a identidade nacional ilegalizada? Os debates, pois, organizáronse a partir do texto, e os invitados foron os seguintes: J. Sarasua, I. Borda, L. Etxezaharreta, B. Axiari, N. Arbelbide, X. "Aire, J. A. Urbeltz e G. Yovan.

Á fin e ao cabo, pareceume que os relatores foron dous: algúns falaron desde un punto de vista poético sobre a mesma beleza das linguas, sobre a necesidade de construír relacións pacíficas entre as culturas, fóra da hostilidade de dominación; outros se basearon na preocupante situación do eúscaro, explicando que o máis urxente é atopar solucións para revitalizar a nosa lingua minorizada, desde a nosa forza interior, consciente da nosa hibridación e aberta ao exterior. A primeira posición resúltame moi atractiva: na persecución dunha loita incesante, gustaríame que eu tamén gozase da pluralidade lingüística e cultural que vivimos, en parte, materializando esta pantasma no meu traballo con alumnos e compañeiros de diferentes orixes, así como na miña intimidade, a través de lecturas extensas. Con todo, sinto nunha segunda posición conflitiva nas miñas relacións sociais, en casa e fóra de casa, porque teño unha necesidade arraigada no meu corazón de loitar contra a inxustiza que vivimos e de preservar a nosa, sen que provoque ningunha inxustiza e permanecendo tan optimista como sexa posible. Esa é a cuestión entre o desexo e a dura realidade (murru?) doloroso...

Eses días de “Vivir nas Antillas” tamén foron interesantes para darse conta de que, como nós os vascos arraigamos a nosa identidade no idioma, os Martini fan en Bèlè, é dicir, a expresión artística que une a danza, a música e as cancións de criollo, pero máis aínda, a forma especial de ver a vida, é dicir, a alma marciana. Desde a Lékol Bèlé de París, unha vintena de marcianos viñeran a Baigorri a compartir un momento coa xente da zona “Moman Bèlè” ou “Bèlè”.

Ao final da última noite con eles, atopeime tocando o tanbouyé ou o tamborilero. Contoume o seu percorrido da seguinte maneira: “Xa sabes, cando saín de Martinica a París, fai 15 anos, sentín a necesidade de recuperar e alimentar a miña identidade. Estiven na escola Bèlè e agora defino a miña identidade marciana como practicante Bèlè. Adestrei os pasos de baile nos corredores do traballo e hei reaprendido o criollo cos meus compañeiros, que son martinicarras como eu”. E eu, no meu carácter, dicía: “E en que está a traballar?”. “Son vixiante nunha prisión”. O meu asombro foi a primeira vez que imaxinei a ese jovencito riseira e alegre por unha banda dos muros do cárcere, tratando de revivir a súa personalidade, falando nos corredores, en creolera cos compañeiros, e por outro dos muros algún preso vasco, baigorrano ou próximo, que puidese pasar a EGA traballando en eúscaro... “Os muros caian”, din Édouard Glissant e Patrick Chamoiseau.