Desde entón, nas tres décadas seguintes, a situación do eúscaro en Navarra deteriorouse no que respecta á Administración Foral: o intento de afogar economicamente a euskaldunización de adultos, Euskalerria Irratia e a actitude contraria aos medios de comunicación vascos, os obstáculos reiterados da Administración para a aprendizaxe do eúscaro na educación. A situación complicouse tanto que en 1998 o propio presidente de Euskaltzaindia, Haritschelhar, solicitou publicamente a Miguel Sanz unha reunión para debater sobre a política lingüística. Inútil: Os gobernos de UPN, por decreto, continuaron tomando medidas contra o eúscaro (o 372/2000 facía que o coñecemento do eúscaro fose equiparable á lingua estranxeira na administración da zona mixta; o decreto 29/2003, por exemplo, contra os postos de traballo en eúscaro nas oposicións de Educación de 2016; este último, que será derrogado proximamente polo novo decreto que regulará o uso do eúscaro nas Administracións Públicas).

Pódese dicir que se quería impedir a normalización do eúscaro custe o que custe. Por tanto, pódese entender facilmente que a mobilización social haxa tido no seu punto de mira a Lei do Eúscaro.

En tres décadas o eúscaro experimentou poucas melloras lexislativas en Navarra: En 2010 pasaron tres municipios da zona castellanohablante á mixta, pero os cambios reais producíronse máis tarde. En 2015 produciuse un gran cambio cualitativo, estendendo o dereito á aprendizaxe en eúscaro á educación pública en todo o país; o maior cambio cuantitativo produciuse en 2017: 44 municipios conseguiron pasar da zona castellanohablante á mixta. Ambos van da man, xa que na situación social actual é imprescindible integrar o dereito ao eúscaro nas leis para que a práctica diaria establézao con normalidade entre a cidadanía. Para iso é fundamental que o Goberno sexa un impulsor, non un obstaculizador, e que todos saibamos que imos facer un percorrido baseado na defensa dos dereitos, que é o que nos dá o apoio da sociedade navarra.

A acollida e a actitude da sociedade son os aspectos que deben ser cambiados de maneira prioritaria no futuro. Hai que sacar a lingua navarra do conflito político, e iso é responsabilidade de todos. O marco legal vixente ofrécenos un amplo marco de traballo para a promoción do eúscaro, polo que o Goberno tratará de realizar esta tarefa co maior esforzo posible. En tanto non se consiga o consenso para aprobar unha nova Lei Foral no Parlamento.

En definitiva, haberá que buscar que todos os navarros, independentemente da súa ideoloxía, consideren normal o eúscaro e a súa promoción. É dicir, unha das funcións máis importantes é a de neutralizar a oposición á lingua. Para iso, deberemos estender a nosa aposta pola normalización do eúscaro a todos os sectores ideolóxicos da sociedade, máis aló da formulación nacional que defenden.

María Solana é Conselleira de Educación e portavoz do Goberno de Navarra