Din que “as crises” son bos anos para a industria armamentística. Así nolo explicaron os membros do colectivo Gasteikoak, e así o contan no libro Estas guerras son moi nosas que publicaron en 2016. “En tempos de crises é evidente como o gasto no ámbito militar aumenta coa redución do gasto social. Así o fixo Felipe González no Goberno de España, e supuxo a reactivación da industria armeira no País Vasco. Posteriormente José María Aznar fixo o mesmo coa posta en marcha dos Programas Especiais de Armamento (PEAS)”. No libro cóntase que na creación destes Programas Especiais de Armamento, un dos principais impulsores foi Pedro Morenés de Getxo, que anteriormente fora conselleiro da empresa Sapa e que ocupaba o cargo de Secretario de Estado de Defensa. E que estes programas xeraron unha débeda pública superior aos 30.000 millóns de euros. “Na actualidade, ademais destes Programas Especiais, o Estado sumouse ao Programa Horizonte 2020 europeo e as empresas están dedicadas ás exportacións”.

En 2017, ademais, o Congreso aprobou un gran cambio, en palabras do colectivo Gasteikoak: “Até agora só incluíase unha parte do gasto militar nos orzamentos do Goberno, e ao longo do ano gastábase un 30% máis en Programas Especiais para Armamento. É dicir, disfrazaban o gasto militar. Este ano, con todo, toda a partida foi orzada polo Goberno, co que o orzamento do Ministerio de Defensa incrementouse un 30%. Haberá que ver si iso é o realmente gastado a final de ano ou si é máis. A pesar da crise, lamentablemente, o aumento dun terzo do orzamento do Ministerio de Defensa non provocou ningún debate”. Unha terceira parte do investimento total en I+D no mundo en 2017 foi no ámbito militar, que indica a que apostan os Gobernos pola reactivación económica na “crise”.

Os citados Programas Especiais buscan renovar ou ampliar os dispositivos do Exército español para fomentar a industria armeira, o que supón un importante contrato para as empresas vascas. En Europa, o Programa Horizon 2020 cumpre unha función parecida: segundo a web oficial, ten como obxectivo a investigación e a innovación para dar resposta aos retos da sociedade, e na práctica, esa explicación xeral concrétase, entre outras moitas, no desenvolvemento de dispositivos militares. Nas fotos móstranse algúns dos dispositivos que se realizan dentro destes programas españois e europeos. Só os máis coñecidos, porque en total son moitos máis.

E no País Vasco? O colectivo gasteiztarra advertiu de que a partida que os Gobernos vasco e navarro destinan ao Departamento de Interior non se viu reducida en nada: "No seu día, as institucións dicían que a violencia de ETA era a razón para dedicar cada vez máis recursos. Oficialmente fai 6 anos que estamos en paz e as partidas do Departamento de Interior non se reduciron”. Tras os atentados yihadistas en Cataluña, o colectivo de Vitoria-Gasteiz sospeita que en nome da "seguridade" incrementarase aínda máis o control policial, que se realizará mediante o desenvolvemento de tecnoloxía punteira.

Que di o Goberno?

A Lei 14/2007, Carta de Xustiza e Solidariedade cos Países Empobrecidos, no seu artigo 3 punto 3, di: “Na política de apoio e promoción das empresas, o Goberno Vasco en ningún caso colaborará con persoas físicas ou xurídicas dedicadas á produción, comercialización e financiamento de armas”. O colectivo vitoriano explica no seu libro Estas guerras son moi nosas que, unha semana despois da publicación desta lei no boletín oficial, fíxose pública a subvención do Goberno Vasco a Satala “cando a produción da saba é case na súa totalidade militar”.

Ademais de subvencionar ás empresas armeiras, o lehendakari e os conselleiros sinalaron que “nos países cálidos fan de embaixadores”: “O Goberno Vasco ha estado en Brasil, tamén nos Emiratos Árabes, en Colombia, e en Turquía. De todas as empresas que van con el, é algunha a que produce armas”, estendendo redes de contacto para novos mercados: “despois desas viaxes aparecen os contratos”.

Sinalaron que a implicación do Goberno Vasco coa produción de armas era, en primeiro lugar, máis evidente: “Foi, nalgúns tempos, accionista da empresa de armas ITP”.

Outra das formas que teñen as institucións públicas de fomentar a industria armeira é o prestixio dos líderes das seguintes empresas: “Preséntannos como empresarios exemplar. A familia Sendagorta, propietaria de Sener, foi galardoada con todo tipo de premios, ao acto do aniversario da ITP acudiu o Lehendakari Ibarretxe...”. O exemplo máis cru da lexitimidade destes empresarios na sociedade, os de Vitoria para o colectivo, é Jokin Aperribay, que á súa vez é presidente de Saba e da Real.

O caso máis destacado para ver a conexión entre cargos políticos e empresas armamentísticas é o de Sapa, que deu cabida nos cargos da empresa aos políticos guipuscoanos da época: Ramón Labayen, alcalde de San Sebastián; Francisco Asís Alonso, tenente alcalde de San Sebastián; Xusto Espín, alcalde de Andoain; e o último José Ignacio Asensio, director comercial de Saba até 2015 e actualmente deputado de Medio Ambiente da Deputación.

Colabora a UPV/EHU

O pasado 7 de setembro, e da man do colectivo Gasteikoak, a Universidade do País Vasco colabora no desenvolvemento da I+D coa empresa de armas ITP. A fonte desta información é Cadernos de Estratexia, editada polo Instituto Español de Investigacións Estratéxicas (IEEE), organismo do Ministerio de Defensa de España. Esta estratexia explica moi claramente a forma na que as universidades colaboran coa industria armamentística: “Esta colaboración formalízase a través de convenios, ben de forma directa ou ben mediante colaboración con centros tecnolóxicos. (...) Da mesma maneira, ITP colabora coa Escola Técnica Superior de Enxeñaría da UPV/EHU, na que se promocionan de forma destacada as Aulas de Aeronáutica e as bolsas de prácticas. Ademais, esta colaboración fomenta a realización de teses doutorais, proxectos fin de carreira e actividades de laboratorio coa Escola de Enxeñaría da Universidade de Navarra. Entre elas destacamos a primeira edición das Xornadas ITP de Centros Tecnolóxicos celebradas en 2015 (...). Nestas xornadas estiveron presentes as seguintes entidades colaboradoras con ITP: Centro de Tecnoloxías Aeronáuticas de Zamudio, CEIT-IK4, Universidade do País Vasco, Mondragon Unibertsitatea, Universidade Pública de Madrid e IMDEA Materiais”.

O colectivo vitoriano difundiu o 7 de setembro outra información, da que se deriva a noticia do Boletín Oficial do Estado do 14 de novembro de 2016: Que a UPV/EHU ten un convenio co Ministerio de Defensa para a organización e desenvolvemento de xornadas sobre seguridade e defensa. Froito diso son as xornadas que realizou en setembro deste ano nos Cursos de Verán baixo o título Seguridade e defensa en Europa.

Ademais da colaboración da UPV/EHU coa empresa de armas ITP e o Ministerio de Defensa español, o colectivo vitoriano informou o pasado 7 de setembro de que o Consello de Goberno, principal órgano de decisión da UPV/EHU, aprobou a acta de xaneiro, na que a UPV/EHU participa na Plataforma Tecnolóxica Aeroespacial Española. Tres do nove socios desta plataforma son: INTA, organismo autónomo do Ministerio de Defensa para a I+D+i; TEDAE, patronal do sector armeiro español; e DGAM, Dirección Xeral de Armamento e Material do Ministerio de Defensa.

O posto de traballo é sacro...

Tanto os que investigan para a industria armamentística como os que fabrican pezas na fábrica saben antes ou despois a todos para que están a traballar, segundo os membros do colectivo vitoriano. Lembran un deses poucos casos nos que se negou a traballar e deixou a empresa, “e o resto dos traballadores deciden cumprir a xornada laboral, levar un bo salario a casa e non estar orgullosos do seu traballo”. No seu libro Estas guerras son moi nosas fan unha crítica feroz aos sindicatos, que consideran que a súa loita se limita a mellorar as condicións laborais dos traballadores das empresas militares.

Contan a amarga experiencia que tiveron fai 20 anos coa empresa alavesa Expal: O Centro de Investigación para a Paz Delás púxose en contacto co colectivo gasteiztarra para traballar a conversión da empresa Expal. Delás estaba disposta a financiar o proxecto, pero a condición que puxo foi que os empregados da Expal participasen no proceso. O de Vitoria considerábase que tamén o necesitaba o colectivo. Puxéronse en contacto cos traballadores e non conseguiron participar no proxecto, xa que tan só se mostraron preparados 2-3 traballadores. “Por que? En caso de conversión, o proxecto substituía o salario dos empregados polo dos empregados da administración, e era tres veces menor”.

A pesar de que este intento fallou, os de Vitoria-Gasteiz confirman que esta é a solución máis razoable: “Pechar as empresas máis pequenas, buscar outro posto para estes traballadores e limitar as empresas máis grandes á actividade civil”. Din que é factible: “Abonda con que as institucións públicas retiren subvencións e axudas de todo tipo ás empresas con actividade militar”. Din que os sindicatos tamén terían un espazo de loita: “No convenio poden traballar o recoñecemento da obxección laboral como dereito, é dicir, o dereito dos traballadores a decidir traballar exclusivamente en proxectos civís da empresa. Isto abriría o debate nas empresas, abrindo a porta aos procesos de conversión”.

O único problema de mirar alén

Durante 26 anos o colectivo gasteiztarra, que traballa o antimilitarismo, expuxo varias preguntas ao longo da entrevista para tratar o problema da industria armeira: Non é a maior achega que podemos facer contra as guerras deixar de producir e financiar as armas? Os vascos podemos seguir mantendo o noso nivel de consumo sen quitarlle recursos a outros países a través de guerras e armas? Onde non hai guerra hai paz? Como desconstruir as actitudes e valores militaristas tan arraigados?

Para fomentar a reflexión na sociedade, prepararon unha unidade didáctica para “aclarar as caras ocultas do militarismo”, que se traballará nos cursos de 2º e 3º da ESO. Este curso porase a proba en varios centros, e á vista das suxestións que reciban, o próximo curso porase a disposición de todos os centros.

Os cidadáns podemos seguir sen facernos preguntas que nos fagan lucir contradicións, coa mirada inclinada cara a un lado. Isto fixo lembrar ao director do BBVA e aos accionistas que só ten un problema, María de Lluc Bagur, na reunión de accionistas do BBVA celebrada o 17 de marzo de 2017, en nome das seguintes organizacións: Centro Delàs, Setem, Justícia i Pau, Observatorio da Débeda de Globalización e colectivo RETS: “Si non vos importa o que os vosos investimentos xeren no mundo, seguide sendo un dos grandes financiadores do mundo da armería e a militarización. Sen dúbida seredes máis ricos, pero debedes saber que a vosa irresponsabilidade implica que todos nós, incluídos vós, vivamos nun mundo cada vez menos seguro”.

Máis contidos relacionados con:

Armamento exportado por empresas do País Vasco

Empresas de produción de armas do País Vasco

Diñeiro dos bancos vascos ás empresas armamentísticas