"Interésame especialmente como os falantes constrúen o eúscaro informal de Bilbao"
- Hanna Lantto (Iisalmi, Finlandia, 1981) vive en Helsinqui, pero case todos os anos vén a Euskal Herria e pasa entre nós dous e tres meses. A súa curiosidade polo eúscaro remóntase ao ano 2000 e, a continuación, viñeron o coñecemento, o uso e a investigación. Como observador dos hábitos lingüísticos dos euskaldunes, hai dous anos realizou unha tese doutoral sobre o euskañol e actualmente está a estudar o proceso de facer activos aos novos falantes.
Como empezaches a aprender euskera, e como foi a túa traxectoria en eúscaro?
Estudaba filoloxía hispánica en Helsinqui no ano 2000. O meu catedrático sabía eúscaro e no primeiro curso deunos un pequeno curso. Tiña métodos especiais porque nos fixo aprender de memoria ao Pai Noso. Sen entendelo, gustoume o son do eúscaro. Xa tiña coñecemento do eúscaro, xa que en Finlandia o exame de acceso á universidade require dunha aprendizaxe da lingüística, xa que na materia na que aparecía o eúscaro a lingua é unha illa e ten estruturas interesantes.
Para entón xa era un políglota. Cantos idiomas coñeces?
Teño un coñecemento básico de moitas linguas, pero domino nove. Con todo, non todos están activados ao mesmo tempo. Por exemplo, fixen o exame C2 do portugués, pero agora necesito un quecemento para poder falar con alguén. Agora uso cinco idiomas ao día: castelán, eúscaro, inglés... Na miña casa utilizo o suomí e o estoniano, porque o meu marido é estoniano.
Que che atraeu para achegarche ao eúscaro?
Gustoume o son, a fonología, e sobre todo a construción, o sistema do verbo auxiliar, o ergativo. Hai algunhas palabras e nomes que me gustan: baserritarra, Larrabasterra... Sempre me interesaron as linguas minorizadas, no meu primeiro ano de universidade aprendín as linguas de Uralde e o eúscaro, como elas, non é indoeuropeo.
O finlandés tampouco é indoeuropeo pero non está só.
Si, pertence ao grupo de linguas uraldarras, o suomano ou finlandés, o estoniano e o húngaro son os máis coñecidos, pero en Rusia hai moitas linguas uraldarras. As linguas samianas de Laponia tamén pertencen a esta familia.
Estudou o code switching ou euskañol dos vascos de Bilbao na súa tese doutoral.
Hai moitas clasificacións e hai debates sobre a alternancia de código para saber si debe ter funcións pragmáticas ou non. Para min o concepto é amplo, quizá non poida xustificalo cientificamente pero a min interésame máis o que pasa no idioma que eses debates terminolóxicos, por exemplo, os elementos que utilizan os bilbaínos desde o castelán. Os marcadores do discurso son case sempre en castelán: eske, aber, osea... porque o castelán é pragmáticamente o idioma dominante. Algúns din que iso non é unha alternancia de código, pero... As palabras vulgares e crúas tamén se usan en castelán.
Comparou na súa tese aos euskañols de Arratia e Bilboaldea?
Non, comparei euskaldunzaharras con euskaldunberris. Deime conta de que os vascos de Arratia facían máis code switching. Moitos dos euskaldunzaharras que viven en Bilbao non son de orixe bilbaíno, e en Bilbao usan máis o code switching que os euskaldunberris. Os novos falantes, pola contra, distinguen máis entre cando falan en castelán e cando en eúscaro. A diferenza dos vellos, quizá pensen que si se utiliza o euskañol a xente pensará que non saben eúscaro ben. Os antigos falantes senten a autoridade do idioma, que aínda que fagan unha alternancia de código, ninguén vai pór en dúbida a súa condición de vasco.
O code switching é un indicador de algo no contexto da diglosia?
En situacións normais a alternancia de código faise moito máis. Se cadra é unha mostra da superioridade do castelán, xa que á fin e ao cabo en Bilbao a xente fai euskañol cando fala euskera. O eúscaro informal é bilingüe, mentres que o castelán informal é monolingüe. Nalgúns lugares máis euskaldunes ouvín a alternancia de código cando a xente fala euskera en castelán.
Agora tes entre mans outra investigación, xunto con outros investigadores.
Non podo adiantarche moito, pero queremos investigar como a xente se converte nun falante activo. Por exemplo, moitos amigos aprenden no euskaltegi e logo non o usan, pero outros si. A nós interésanos como algúns dan este paso, como pasan de ser estudantes a ser usuarios activos, que procesos e consecuencias tiveron. A min interésame especialmente como os falantes, sobre todo os que aprenderon o batua, constrúen o eúscaro informal de Bilbao, fan unha alternancia de código, utilizan o biscaíño…
Cantos Somos tomaches como centro de investigación, por que?
Era un dos espazos que o grupo pensara anteriormente e a min pareceume un lugar moi axeitado para investigar. Coñecía o Kafe Antzokia desde a miña época Erasmus, por concertos e polo ambiente euskaldun, pero non coñecía todo o que había detrás: Gabriel Aresti euskaltegia, radio, editorial... Atópase en Bilbao e integra moi ben aos alumnos. Aos euskaldunes, moi vellos ou moi novos, ofrécelles o mundo do eúscaro, actívaos.
“Askotan arau sozialak apurtzen ditut, nahi gabe. Adibidez, finlandiarrok oso eroso gaude isiltasunean, ez dugu sentitzen une isilak betetzeko beharrik. Nire Euskal Herriko lagunak batzuetan urduri jartzen dira horregatik. Gogoan dut gau batean lagun batekin etxerantz gindoazela. Ni nire artean pentsatzen ze pozik nengoen, ze polita zen gaua, zelako lasaitasuna inguruan... Eta lagunak bat-batean: ‘Baina zer duzu? Oso nekatuta zaude ala? Zergatik ez duzu hitz egiten?’. Behin baino gehiagotan gertatu zaizkit antzeko gauzak”.
Volve Euskaraldia. Ao parecer, será na primavera do ano que vén. Xa o presentaron e a verdade é que me sorprendeu; non o propio Euskaraldia, senón a lema del: Farémolo movéndonos.
A primeira vez que a lin ou escoitado, vénme á cabeza o título da obra que puxeron para... [+]
Non sei si vostedes tamén teñen a mesma percepción –recoñézoo: aquí empecei a escribir de maneira acientífica–. Refírome á extensión natural da palabra preguiza. Cada vez escoito máis nos recunchos de Hego Euskal Herria: eúscaro, español e, por suposto,... [+]
O eúscaro ten un caudal de auga moi grande na escaseza. Cada pinga local rega e revive a nosa cultura. Ofrecerlle un mar de auga a aquela sede. Aínda que o eúscaro veu dun pozo profundo e escuro, todos sacamos a nosa mostra de auga salgada e convertémola en fonte. E agora... [+]
