Para sacar un libro sobre a SGAE realizastes un estudo de máis de dous anos. Tan difícil é entender como funciona? Por que?

O que en principio durou dous anos foi un proceso de escritura, pero empezamos con algúns traballos previos, como Por que Marx non falou de copyright de David. (Por que Marx non falou do copyright? Enclave, 2014) ou Outro modelo é posible (Outro modelo é posible). Por tanto, podemos dicir que este libro comezou hai catro anos.

Comprender o complexo mundo da propiedade intelectual é difícil e aínda máis difícil entender o modelo de xestión que representa SGAE. Antón Reixa, ex director da entidade, deixounos unha gran reflexión cando entrevistamos para o libro: Dicíanos que “o xusto ten que ser explicable” e explicounos que os técnicos de SGAE tiveron que pór o mesmo Powerpoint dezaoito veces para entender como se facía a distribución de diñeiro en televisión.

“Só o canto do galo non paga dereitos” di a SGAE. Como recada e distribúe a entidade?

Poderíase responder a esta pregunta a través doutro libro. Por abreviar, repítolle a frase que ouvín a un socio: A SGAE recada o diñeiro como un Ferrari, pero repárteo como un carro. O que fixo tan mala imaxe á entidade foi a fame de recadar o seu diñeiro, e o slogan que mencionas é unha mostra diso. A SGAE non debe recibir máis, senón mellor. E, sobre todo, distribuílo de maneira eficiente e axeitada.

Identifica as obras unha vez cobradas polo seu uso. E a pregunta que se lle expón a calquera é: como sabe entón que lle corresponde esa recadación? Isto é o que David quere dicir cando di “primeiro dispara e despois pregunta”.

O feito de que as tarifas se apliquen en función da súa dispoñibilidade e non do seu uso efectivo fai que existan tantos dereitos non identificados na caixa negra. É dicir, un tabernero paga por non poder utilizar as cancións que están no repertorio da SGAE. Posteriormente, a identificación non se realiza correctamente, polo que os titulares dos dereitos non teñen dereito á súa identificación.

Que pasa co diñeiro recadado en nome dos non socios? Poden renunciar a esa recadación?

Transcorridos cinco anos desde a recadación sen que os autores reclamen, estes dereitos prescriben e pasan a ser activos da entidade. Moitos autores non queren formar parte da SGAE por múltiples razóns e renuncian necesariamente aos seus dereitos.

É paradoxal, porque a lei di que existen dereitos de xestión colectiva obrigatoria, é dicir, que só se poden facer a través de entidades como a SGAE, pero ser socio da entidade é voluntario. Por tanto, cóbrase a nome dos non socios, creando un círculo vicioso para engrosar os números. Os dereitos que quedaron pendentes de "identificar" en 2015 foron de 17,5 millóns de euros.

Casos de corrupción, abusos do canon… A decadencia da SGAE está a producirse realmente ou é só unha opinión?

Falamos no libro da decadencia do seu monopolio e pensamos que iso é obxectivo. A Comisión Española dos Mercados e a Competencia impuxo multas polos excesos na implantación das tarifas; desde Europa déixase o camiño libre ás asociacións de xestión independente a través da Directiva 2014/26/UE sobre as entidades de xestión; creáronse alternativas como a DAMA ou a EKKI nos últimos anos… son moitas as razóns. Pero agora máis que nunca, ademais do monopolio que ten a SGAE, a decadencia está a notarse na súa estrutura e no seu modelo de xestión.

A falta de transparencia e a falta de adaptación aos novos modelos de xestión son as vosas principais críticas. Que facer?

Entre as cousas que propomos no libro están a de dar aos socios unha maior capacidade de decisión, abandonar o sistema tarifario de dispoñibilidade e establecer as tarifas correspondentes ao uso efectivo –é factible coa tecnoloxía existente–, tentar facer chegar ao propietario correspondente o que queda na caixa negra dos dereitos de “identificación” –cantidades ás que a SGAE non pode repartir, porque os autores non están identificados ou porque non son socios da entidade–…

Algo bo terá, con todo...

Claro que si. As entidades de xestión colectiva xurdiron para xestionar os dereitos dos autores e poder cobrar por eles. No caso das obras musicais, a súa capacidade de difusión fai moi difícil para o autor o seguimento da súa obra por si só. Imaxínache que che preguntes polos nosos dereitos por radio, bar a bar, sala a sala. Para facilitar este traballo son necesarias as entidades de xestión colectiva.

O problema prodúcese cando autores e editores entran na mesma entidade porque teñen intereses contrapostos. Recentemente habemos visto que no “caso das rodas de televisión” hai lagoas legais que permiten grandes desequilibrios; búscase a riqueza duns poucos autores e editores, e iso supón un poder político –a máis que xérense en SGAE, máis votos ten–.

Volvendo ás cousas boas, unha parte dos beneficios destínanse a axudas asistenciais, como a difusión e promoción, a organización de xiros ou a produción discográfica. Ademais, ofrece axudas para o pago de lentes graduadas ou audífonos, ou para paralizar o desafiuzamento dun socio.

SGAE recádao por todos os repertorios, incluídos os que están baixo licenza Creative Commons. Pero con esas licenzas o autor pode recibir os dereitos que lle correspondan?

O conflito é claro: A SGAE non admite licenzas libres nin baixo cláusula de non comercial. Pero o problema é que, como cobra por dispoñibilidade, cobra polo repertorio que non xestiona, incluíndo o dos autores que utilizan Creative Commons. Por tanto, si o autor quixese recibir o diñeiro que lle corresponde, debería ser socio obrigatorio da SGAE, e evidentemente ambos non poden facerse conxuntamente.

A obrigatoriedade de que o socio declare todo o seu repertorio na SGAE e a súa actitude de non aceptar licenzas libres, non fai máis que entorpecer a libre toma de decisións por parte dos creadores.

A cultura do consumo musical ha cambiado moito nos últimos anos, e a maioría faio a través de Internet e as plataformas de streaming. Como se recada aquí?

Os fluxos de pago da industria musical on-line son especialmente complexos. As plataformas non teñen clara a distribución de dereitos e royalties. Iso si, aos produtores sempre lles chega máis que aos autores.

O Libro Branco da Cultura ofrece datos significativos: dos 9,99 euros de subscrición a unha plataforma só destínanse 0,46 para artistas. As discográficas reciben 4,58 euros e destínase un único euro á parte de autores –para distribuílos entre editores e autores–.

Iso con plataformas como Spotify. O dato máis significativo, con todo, recollémolo cando estudabamos o funcionamento de YouTube. Existe un acordo confidencial entre SGAE e YouTube que os autores non poden coñecer. Por tanto, os autores non podemos saber canto reciben á conta do noso traballo. Segundo as nosas fontes, a Xunta Reitora da SGAE tampouco coñece os contidos do documento, só o Consello de Dirección.

No libro falades de alternativas como EKKI. Que desenvolvemento poden ter?

Na súa loita contra o monopolio, a SGAE sempre foi a vencedora da mesma. A principios da primeira década e mediados do século XXI iniciáronse dous intentos que non tiveron éxito. DAMA foi a primeira (Dereitos de Autor de Medios Audiovisuais), impulsada polos sindicatos de guionistas ALMO. Agora volve suceder coa creación de EKKI en Euskal Herria.

O modelo que propoñen tanto EKKI como DAMA é moi diferente ao da SGAE: en primeiro lugar, teñen o principio de “un socio un voto” –excluíndo o importe da recadación– e cobran as tarifas por uso efectivo e non por dispoñibilidade.

EKKI está nun momento moi inicial, organizando seminarios informativos, formando e atraendo novos socios. Os membros da AMA estiveron cinco anos antes de empezar a recadar fondos, superando os xuízos e as presións da SGAE. Esperamos que EKKI poida porse en funcionamento antes. Como nos dixo Anari “a súa vantaxe é que ten unha ampla marxe de mellora. […] Unha pequena greta pode abrir unha roca moi grande”.