O 27 de maio disputouse en Azpeitia a final do Interpueblos de Gipuzkoa disputada no frontón Ogueta. O ambiente no frontón Izarraitz foi caloroso e todos os que formaron parte do campionato vivímolo como unha gran festa. Aínda que ao final só fomos subidos aos escenarios, é certo que dunha ou outra maneira fomos moitos os grupos que estiveron alimentando todo o ecosistema do bertsolarismo desde febreiro.

Segundo os datos obtidos, son 280 os participantes que participaron no concurso contando a bertsolaris, gaiteiros, xuíces e representantes de cada grupo, aos que hai que sumar, por suposto, os que saíron da zona; os cociñeiros que prepararon as comidas ou os que gravaron as actuacións ou pegado carteis.

Con este campionato quíxose impulsar, fortalecer e visibilizar o movemento do bertsolarismo en Gipuzkoa e unha vez finalizados pódese destacar que se cumpriron estes obxectivos. Felicidades a todos os organizadores e participantes. Foi bonito reforzar a propia rede de bertso-eskolas.

Eu creo, con todo, que a boa saúde do bertsolarismo en Gipuzkoa non é a única consecuencia que podemos sacar deste camiño dos meses. Diría que este campionato tamén deixou algúns extremos que dan pé á reflexión e vou tirar dalgúns deles nestas liñas.

É sabido que, segundo a maneira de mirar, vemos o que temos por diante e que cada vez hai máis mulleres bertsolaris placeras nestes tempos nos que escoitamos aquí e alá, paréceme lexítimo mirar ao recentemente terminado pobo cunhas lentes azamboadas. Cando falamos de perspectiva de xénero repetimos moitas veces que os datos baseados unicamente en números non son nunca tan completos como nos gustaría, é dicir, que a simple práctica cuantitativa non permite moitas veces expresar verdadeiras asimetrías. Con todo, neste caso quixen fixarme nos números.

O campionato contou con 280 participantes, dos cales 68 foron mulleres, menos da cuarta parte. Atendendo ás funcións internas de cada grupo, 12 e 16 mulleres exerceron de xuíces e xuízas, respectivamente. En proporción, a función que máis desempeñaron as mulleres foi a da representante do grupo, xa que en 17 dos 38 grupos foi a muller a que se encargou da relación con outros grupos e coa Asociación Bertsozale Elkartea.

Os bertsolaris foron, con todo, os grandes protagonistas da competición e cada equipo estivo formado por tres ou catro persoas como máximo. De feito, a proporción de mulleres bertsolaris é a que máis me chamou a atención. Dos 135 bertsolaris que cantaron, só 23 son chicas, tocando números redondos, menos de 1 de cada 6. O número é aínda máis significativo si tense en conta un dos obxectivos iniciais do Interpueblos. De feito, as bertso-eskolas de cada lugar fixeron un esforzo especial ao amparo do grupo para facer cantar aos bertsolaris que doutra maneira non se animaron á praza. Así, non foron poucas as persoas que saltaron da bertso-eskola, da parranda ou da cuadrilla e participaron na do pobo.

Con todo, de face á lista de nomes, pronto nos daremos conta de que todos os participantes que responden a este novo perfil son homes. A maioría das mulleres que participamos neste Interpueblos tamén participamos no anterior Campionato Individual de Gipuzkoa e o resto son as que participaron anteriormente ou proceden do Torneo Interescolar. Non hai, por tanto, ningunha muller que non estea segura de facelo tan ben nos versos, pero que se deu licenza para non facelo tan ben en público. É máis, algunhas mozas que sei que o fan ben porque as ouvín cantar bertsos en colonias de bertsolaris ou noutros espazos máis informais, quedaron caladas e hai que destacar que moitas delas tiveron un papel de representante no grupo.

O mesmo ocorre nos campionatos de bertsolaris de ambiente sacro; vénme á cabeza o campionato dos bares de Hernani e tamén o campionato de Bergara. Cando a muller está ante o público, aínda se atopa nun campo que dalgunha maneira “non lle corresponde”, polo que parece que só se xustifica a ocupación dese espazo se se actúa correctamente.

Todo isto deberíanos dar un pouco de que pensar e creo que tamén o último pobo deixounos as tarefas domésticas que temos que facer tanto a nivel colectivo como persoal. Hai algo que cambiar e no camiño cara ao cambio, tamén hai algo que reflexionar. Por exemplo, nos grupos nos que había algunha muller, como se fixo a repartición dos traballos? Cantas mulleres cantaron nos exercicios de Zortziko Txiki e de Resposta a Puntos relacionados co humor e a vitalidade? Cantos decidiron (ou aceptaron directamente sen habelo decidido) que os menores ou os individuais de dez anos, relacionados coa seriedade e a profundidade, eran máis axeitados para eles?

E os números non amenten.