O meu fillo vén cun teléfono e móstrame as súas fotos: a súa cara como adolescente, o seu avó, a que tería si fose unha nena. A aplicación chámase FaceApp. Ofrece diferentes opcións tocando a pantalla. Retratos tan artificiais como os dos robots. Que non existen na realidade. Rostros fantasmais. A min asustáronme e a el, rindo.

Que lle diría ao seu fillo que lle expresase o meu malestar? Poida que nunca chegue a ser avó? Que non se sabe de antemán cando nos imos a morrer? Porque me fixeron pensar na morte as fotos que me ensinou. Unha cousa é o carácter espectral que ten a imaxe de algo ou alguén que desapareceu hai moito tempo. Non en balde dise que quedou inmortalizado, eternizado. E outro, totalmente diferente, con imaxes de futuro, que prometese o futuro e negase a posibilidade da morte. Ou non? Por que non podo rirme do xogo? É un xogo. E esta é unha das posibilidades que ofrece a aplicación: un amplo sorriso na cara que expresaba algo máis. Creo que é o filtro máis axeitado para min, xa que teño poucas fotos que sorrir. Estamos salvados esas especies raras, sospeitosas, desa clase?

A necesidade de sorrir nos retratos é relativamente recente. Antes non se facía. Por iso tamén a figura de Mona Lisa é tan especial, e ela tamén ri del. As caras non sorrín nas pinturas de Rembrandt nin Velázquez. Hai que ter en conta que non había dentistas e que os dentes non serían as partes máis visibles da cara. Nos retratos de fotógrafos do século XX tamén son escasas as alegres bocas, poucas veces atópanse nos motivos de August Sander ou Dianne Arbus. Pero somos do século XXI, de acordo. Inventamos selfies e smileys. Así, un artista británico ha entrado recentemente no Rijksmuseum de Amsterdam cun Smartphone con FaceApp instalado e transformou os seus modelos en pinturas e esculturas. Eran demasiado serios, dicían. A súa idea xenial ha tido moitos seguidores e imitadores. Para iso está a aplicación, para que sexamos máis alegres do que somos? Só co dedo?

Sabemos que a distorsión da realidade –e a falsificación– atópase na base mesma da fotografía. As fotos sempre foron un misterio, unha ilusión. Os que pensaron na fotografía escribiron sobre a agresión, a perversión e a perversión que fixeron ao que foi retratado. Os efectos tamén son de principio a fin, cando a fotografía era un documento de consolidación da realidade. As primeiras técnicas esixían unha longa exposición e os movementos durante ese tempo producían un efecto pantasma. Ás veces involuntariamente, outras intencionadamente.

Ouvín que esta aplicación de FaceApp é unha aplicación para aburrirse rápido. A súa diversión de ofrecer é breve. Porque os resultados son sempre moi parecidos. E polo momento, non queremos crer que todos teñamos a mesma imaxe un día. Variacións duns poucos clons. A metamorfose que provocan os filtros é tan superficial que queda tan lonxe de tocar nada do que hai dentro, é tan insignificante! Talvez sexa iso o que máis me asustou ao ver a colección de fotos que me ensinou o meu fillo: a propia baratidad do truco. Tranquiliceime. Non é que eu sexa demasiado serio, senón que prefiro os xogos que dan para moito tempo.