Son moitos os que aínda non poden tragar o feito de que un home tan singular como Donald Trump consiga facerse coa presidencia do imperio principal do mundo. O pallaso, o burro, o monstro… “Con todo, desde entón démonos conta de que fixo unha campaña enxeñosa, calculando ben as equivocacións. O demagogo quixo converterse no líder da poboación invisible, marxinada e desclasificada contra a autoridade de elite. O camiño que percorreu lembra aos antigos tiranos gregos, como Pisistrates de Atenas, capaces de facerse co poder mediante a indignación do pobo”.

Estas palabras están escritas ao día seguinte das eleccións estadounidenses no artigo “Donald Trump, o seu peculiar peiteado e o rei David”. O autor, o historiador Christian-Georges Schwentzel, acaba de publicar Fabríquea deas chefs, A xenialidade dos líderes, estilo. Especializado na historia da antiga Grecia e de Oriente Próximo, o libro compara a numerosos mandatarios que pasaron de Ajenatón a Donald Trump.

Xefes, caudillos, shefs, tribos, estados ou guerreiros. En todas as sociedades o poder seduce a algúns desde sempre, desde o fin da prehistoria, como en Mesopotamia en Exipto ou en Grecia. No século XXI penetrámonos de novo na era dos dirixentes carismáticos, segundo Schwentzel, no século II. Despois de ver como se afunden os réximes autoritarios á marxe da Guerra Mundial, o fascismo primeiro caeu logo o sistema soviético, acabou as ditaduras na maioría de América Latina… A volta dos poderosos mandatarios comezou con Vladimir Putin en 1999. Logo víronse máis preto de nós Victor Orban en Hungría, Erdogan é o seu equivalente en Turquía.

No caso de Trump, enfrontouse ás dúas familias aristocráticas que durante as últimas décadas dividiron entre si a vida política de Estados Unidos. Primeiro aos Bush, loitando polo liderado republicano eliminando a Jeb Bush. Despídese de Bush III… e adeus a Clinton II, porque Hillary é a princesa dun clan político poderoso.

Trump é tamén un aristócrata, é dicir, un gran millonario, pero un aristócrata marxinado, como o eran os tiranos que se criaron en Grecia fai 2.500 anos (Pisistrates de Atenas, Kipselo de Corinto...). Todos empregarán a inquietude do vulgo para superar os principais clans da oligarquía. Vladimir Putin foi o primeiro en utilizar ao pobo con argumentos contra o establishment.

Empezando polo medo da xente. O home é esencialmente miedoso, di Schwentzel, e ese temor será utilizado polos primeiros líderes de Mesopotamia. Porque a xente teme a fame, o shef imponse a si mesmo como intermediario entre a poboación e os deuses que garanten o tempo, a colleita e a comida. Que outra cousa fixeron hoxe Trump ou Putin co medo dos seus compatriotas? Medo nunha man, propaganda na outra. “Non hai que esperar ao nacemento de Machiavelli para atopar o maquiavismo nas sociedades”.

Unha e outra vez no mundo viuse como un sistema electoral regrado convértese en autoritario ou monárquico. A Roma republicana tiña dous xefes de Estado elixidos por un ano dous cónsules, o cal constituía a garantía de que non volvería á coroa. Con todo, unha ameaza estranxeira vai abrir o camiño á inquietude dos bárbaros e os piratas por ter xefes fortes no caso de Roma.

No século I a. C. C., Roma tivo hoxe na rexión de Turquía, entón Ponto, rei bárbaro chamado Mitridates, di ironicamente Schwentzel, quen matou a miles de romanos. A presión dos bárbaros, os piratas, Mitridates… Ao final Roma aceptou o que até entón non parecía politicamente correcto, que deixase todo o poder en mans dun só home: aí está Julius Caesar.

A voz do Kalparra

A Trump fíxoselle un chiste pola súa fea pelame, un tupe amarelo que dá unha mueca. Pero o empresario que di que aborrece á elite, xunto a moita xente indignada, vixía con orgullo o seu peiteado demasa, levantándose todas as mañás con spray, coma se levase un casco dourado. “Quere demostrar que ten unha barba como ninguén, especial, que lle dá unha marca persoal, unha elegancia, a pegada de ser elixido”. Aínda que os caricaturistas non o saberán, na Biblia hai alguén que leva uns fardos soberbios que marcan a elección de Deus: David, se o Mesías Real é capaz de facer inclinar a Goliat.

Trump converteu o peiteado nun rechamante fetiche. Nos mitins da campaña electoral repetirá o rito unha e outra vez: pide a un dos oíntes que suba e toce os seus cabelos para certificar que non é unha perruca. “Quere demostrar que o feo, pero non o falso, non é hipócrita: é un home providencial que a xente necesitaba. A súa pelame é auténtico, como as súas palabras e promete aos americanos: devolverá a grandeza, o orgullo, como di o slogan Make America Great Again (EE.UU. vólvese a engrandecer).

“Cando o mundo se afunde, a xente quere ter un líder forte que sexa capaz de protexer a América”, dixo. Utilizou con gran destreza o episodio de cultura judeo-cristiá no que a maioría dos estadounidenses levan interiorizada: David versus Goliat. A linguaxe misógino contra Clinton tamén se penetra nese subconsciente. Ao final, recibiu o apoio dos líderes de católicos e dos evanxelistas conservadores. O líder da máis poderosa comunidade evanxélica comparou expresamente a Trump co rei David, outro fixo paralelismo cos pecados que un e outro fan coas mulleres, é dicir, que Deus cheira o carisma dos homes especiais, líderes valentes que elixen para ser pastores do seu rabaño e que tamén teñen debilidades.

Un carisma? Coa vista posta na actualidade, como na vella historia, Schwentzel ve que o carisma non é tanto o interior do líder, senón o da xente que quere porse ás súas ordes. “O carisma, do mesmo xeito que a beleza, é subxectivo. Non esquezas que o carisma e o encanto son palabras da mesma raíz. Os adoradores son os que ven ao líder carismático. Cando dis que a alguén lle parece carismático dis que o amas no fondo. É un feitizo de quen quere liderar demostrar que ten carisma ou dar unha resposta axeitada á demanda de carisma que hai entre a xente”.

Adolf Hitler non era un carismático en si mesmo, pero naquela Alemaña humillada a xente sentía a necesidade de alguén así e chegou no momento oportuno. Deulles a resposta que pedían ansiosamente.